24-декабрда Бишкекте медицина жана илим тармагынын өкүлдөрү, коомдук ишмерлер жана студенттер катышкан “Заманбап шарттарда жугуштуу эмес ооруларды кыскартуу көйгөйлөрү жана жолдору” аттуу илимий-практикалык конференция өттү. Талкуунун негизги темалары жаштардын ден соолугуна зыяндуу адаттардын критикалык таасири жана оорунун алдын алуу боюнча жаңы ыкмаларды киргизүү зарылчылыгы болду.

Студенттер арасында жүргүзүлгөн изилдөөнүн жыйынтыгында:

Респонденттердин 71%ы фастфудду үзгүлтүксүз жешет жана ичеги-карын ооруларына чалдыгышат;
43% ашыкча кант жана кофеин бар суусундуктарды дайыма колдонушат;

33% тамеки чегүү, жүрөк-кан тамыр оорулары жана рак оорусунун коркунучун жогорулатат;

Болгону 6% гана үзгүлтүксүз спорт менен машыгат.

“Тилекке каршы, биз жаман адаттардан толук арылуу кыйын болгон дүйнөдө жашап жатабыз, ошондуктан бизге башка ыкма керек. Адамдарга коопсуз альтернативаларды көрсөтүү зарыл”, - деп баса белгилешти конференциянын катышуучулары.

Зыянды азайтуу стратегиясы

Жолугушуунун борбордук пункттарынын бири дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө ийгиликтүү ишке ашырылып жаткан ыкманын бет ачары болду. “Денсаулык” (Казакстан) адамдын ден соолугуна коркунучтуу факторлордун зыянын азайтуу боюнча улуттук ассоциациянын дарыгери жана төрагасынын орун басары Гинтаутас-Юозас Кентра зыянды азайтуу концепциясынын (HRC) практикалык натыйжалуулугу жөнүндө айтып берди.

“Биз адамдар жашоо образын түп-тамырынан бери өзгөртүүгө дайыма эле даяр эмес экенин көрүп жатабыз. Ошондуктан, биздин милдет – зыяндуу адаттардын терс кесепеттерин азайтууга жардам бере турган илимий негизделген альтернативаларды сунуштоо”, - деп белгиледи Кентра.

Ал тургай, адам тамеки чегүүнү же кээ бир тамактарды жегенди таштай албаса же таштагысы келбесе дагы, анын айтымында, ден соолукка коркунучу азыраак варианттарды табууга болот.

"Катуу тыюулар натыйжа бербесе, биз зыяндуу таасирдин деңгээлин төмөндөтүүчү жана олуттуу кесепеттерди алдын ала турган реалдуу чечимдерди чыгарышыбыз керек",- деп кошумчалады ал.

Ошондой эле, эксперт  кескин жана жалпы чаралар көбүнчө көмүскө рынокко жана сапатсыз продукциянын көбөйүшүнө алып келерин, бул акыр аягында калктын ден соолугуна байланыштуу көйгөйлөрдү курчутуп жатканын белгиледи.

Жаңы "ОПОРА" жана анын милдеттери

Конференциянын негизги жыйынтыктарынын бири “ОПОРА” Ассоциациясынын (Оптималдуу чечимдерди жана альтернативаларды илгерилетүү боюнча ассоциация) расмий презентациясы болду. Уюм 2024-жылдын башында Кыргызстандын Юстиция министрлигинде каттоодон өткөн жана өлкөдөгү зыянды азайтуу ыкмаларын жайылтууга багытталган.

“Биздин ассоциация бизнестин, мамлекеттик органдардын жана жарандык сектордун диалогу үчүн мейкиндик болуп саналат. Биз оптималдуу чечимдерди катуу буйруксуз жана мажбурлоосуз чогуу гана табууга болот деп ишенебиз. Биз зыянды азайтуу принциптерин практикалык түрдө ишке ашырууга аракет кылабыз, бирок ошол эле учурда мүмкүн болуучу тобокелдиктерди азайтышат”, - деп түшүндүрдү “ОПОРАнын” аткаруучу директору Сардарбек Майрыков.

“ОПОРА” ишмердүүлүгүнүн багыттарынын бири жаңы илимий жана клиникалык изилдөөлөрдү баштоо жана адистештирилген университеттер жана кафедралар менен кызматташуу болуп саналат. Ассоциация өкүлдөрүнүн айтымында, жакынкы келечекте алар өнөктөштөр тармагын кеңейтүүнү, ошондой эле өлкөнүн алдыңкы бизнес-ассоциацияларына кирүүнү пландап жатышат.

“Биз бардык бизнеске ачыкпыз. Саламаттыкты сактоо тармагындагы таасирибизди күчөтүү жана тезирээк оң өзгөрүүлөргө жетишүү үчүн ири ассоциацияларга мүчө болуу боюнча сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп жатабыз”, - деп баса белгиледи Сардарбек Майрыков.

Жыйынтыктар жана мүмкүнчүлүктөр

Конференциянын катышуучулары резолюция кабыл алып, зыянды азайтуу концепциясын иштеп чыгуу жана бул процесске билим берүү мекемелеринин милдеттүү түрдө катышуусу зарыл экендигин моюнга алышты. Эксперттердин айтымында, дал ушул жаштар эң аялуу зонага кирет: алар жаман адаттарды тез кабыл алышат жана объективдүү маалыматтын жоктугунан көбүнчө жарнамалык мифтердин курмандыгы болуп калышат.

Конференциянын уюштуруучулары мамлекеттик органдар калк арасында жугуштуу эмес оорулардын алдын алууга багытталган демилгелерди колдоп, эксперттик коомчулук менен диалогду улантат деген ишенимин билдиришти. Ал эми жаңы “ОПОРА” Ассоциациясынын ишмердүүлүгү Кыргызстандын бардык жашоочуларына алардын ден соолугуна болгон тобокелдиктерди азайтуучу илим жана технологиянын жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуунун дагы бир кадамы болот.

"Жумшак чаралар алсыздык эмес, аларды четке какпастан, адамдардын жүрүм-турумуна таасир этүүнүн реалдуу жолу", - деп жыйынтыктады Гинтаутас-Юозас Кентра. "Адамдар өздөрүнүн адаттарын сыйлап, бирок ошондой эле зыянды азайтуунун так жолун көрүшкөндө, алар өзгөрүүлөрдү жасоого көбүрөөк даяр болушат."

Ошентип, конференциянын катышуучулары жугуштуу эмес ооруларга каршы күрөш тыюу салуулар жана катуу чектөөлөр аркылуу эмес, азыркы дүйнөнүн реалдуулугун да эске алуу менен жүргүзүлүшү керек деген тыянакка келишти.