Жакында эле өзбек маалымат каражаттары Өзбекстан Борбор Азияда тиричилик таштандыларын электр энергиясына айландырган биринчи өлкө болорун жазып чыкты. Коңшу өлкө таштанды чыгаруучу заводдорду 2027-жылга чейин ишке киргизүүнү пландоодо. Бул тууралуу “Spot” маалымат каражаты президенттин маалымат кызматына таянып жазды. Бирок Кыргызстанда да ушундай эле завод 2025-жылдын аягына чейин ишке кирүүгө даяр. Андыктан, бул маселеде Кыргызстан лидер болушу толук мүмкүн. 

Жакында калаа башчысы Айбек Жунушалиев журналисттерге пресс-тур өткөрүп, Бишкектин санитардык полигонунун аймагында  12 гектарга курулуп жаткан заводдун курулушунун жүрүшүн көрсөттү. Ал электр энергиясын өндүрүп, катуу муниципалдык таштандыларды иштете турган экотехнологиялык завод болмокчу. Шаар бийлиги аны ушул жылдын аягына чейин пайдаланууга берүүнү убада кылууда.

Аталган жерде административдик имараттын жана негизги өндүрүштүк корпустун курулушу башталган. Мындан тышкары заводго кирүүчү жол салынууда, буга чейин 1000 метрден ашык жол салынган. Кызматкерлер үчүн 500 орундуу убактылуу жатакана курулган.

Курулуштун биринчи этабында суткасына кубаттуулугу 460 МВтка чейин электр энергиясын өндүрө турган 1 миң тонна таштандыны кайра иштетүү каралууда. Келечекте суткасына 3 миң тонна катуу таштандыны кайра иштетүү боюнча заводдун кубаттуулугун жогорулатуу пландаштырылууда.

Долбоордун жалпы инвестициясы болжол менен 95 миллион долларды түзөт.

Эске салсак, Кыргызстанда да, Өзбекстанда да кытайлык компаниялар чет элдик инвестор катары иш алып барышат. Өзбекстандык адистердин айтымында, ал жерде жылына 14 миллион тонна таштанды чыгат. Полигондордо 7 миллион тоннадан ашык парник газдары жана 43 миң тонна уулуу заттар топтолот. Өзбекстандын Экология министрлиги таштандыларды чыгарууга жана аны электр энергиясын өндүрүүгө колдонууга багытталган жалпы суммасы 1,3 миллиард долларлык долбоорлорду иштеп чыккан. Кытайдын бир нече компаниялары өлкөнүн алты аймагындагы заводдорду курууга инвестиция салууга даяр. 2027-жылга чейин бул кубаттуулуктарды ишке киргизүү менен 150 миллион куб метрден ашык жаратылыш газын үнөмдөйт деп күтүлүүдө.

Акыркы жылдары Борбор Азиянын бардык өлкөлөрү энергетикалык инфраструктуранын начарлашынан улам олуттуу энергетикалык кризиске дуушар болушу мүмкүн. Бул биринчи кезекте калктын өсүшүнүн жогорку темпи жана энергия ресурстарына суроо-талаптын кескин жогорулашына байланыштуу. Ошондуктан, буга окшогон маселелерди чечүүдө Өзбекстан да, Кыргызстан да олуттуу кадамдарды жасоодо. Таштандыларды кайра иштетүү, энергия өндүрүү экологиялык жана энергетикалык көйгөйлөрдү чечүүдө маанилүү кадам болмокчу.