Кыргызстанда 2025-жылдын 1-январынан тарта  автоунааларды милдеттүү түрдө камсыздандыруу (ОСАГО) системасы күчүнө кирет. Учурда милдеттүү камсыздандыруу саясаты унааларды каттоо жана кайра каттоо үчүн гана талап кылынат.

Автоунааларды милдеттүү камсыздандыруу боюнча мыйзамды ишке ашыруу узак убакытты талап кылды десек болот. Мыйзам 2015-жылы кабыл алынган, аны ишке ашыруу дээрлик он жылга созулду. Кызыгы, буга унаа ээлери өздөрү каршы чыгышкан. Башкаларга караганда, унаа ээлери автотранспорттук жоопкерчиликти милдеттүү камсыздандырууга көбүрөөк кызыкдар болушу керек.  

Унаа камсыздандыруу тууралуу

Кырсыкка күнөөкөрдүн акчасы жок болгондуктан, келтирилген зыяндын ордун толтура албай калганы тууралуу канча кептерди угабыз. Эң жакшысы, акчаны бөлүп алууга болот. Экинчи жагы, эгер сиз күнөөлүү болсоңуз, зыяндын ордун толтуруу үчүн бюджетиңизден акча сарптоого туура келет. Эгерде сиз автотранспорттук жоопкерчиликти милдеттүү камсыздандыруу полисин алсаңыз, бул көйгөйлөрдөн кутулууга болот.

ОСАГО полиси жылына 1 миң 680 сомдон жана андан жогору турат, ал эми баасы айдоочунун жашына, айдоо тажрыйбасына, унаанын кыймылдаткычынын көлөмүнө жана башка факторлорго жараша болот (анын баасын биздин веб-сайттан эсептөөгө болот). Айдоочулардын жумасына короткон бензиндин баасы менен салыштырганда камсыздандыруунун баасы өтө эле аз. Ошол эле учурда, кырсык болгон учурда каржылык жактан коргоону камсыздайт. Кээ бир камсыздандыруу компаниялары төлөмдү бөлүп төлөөнү сунушташат, бул дагы арзаныраак.

ОСАГО полисин салыштырмалуу арзан баада сатып алуу сизди 450 миң сомго чейин үнөмдөөгө мүмкүндүк берет. Бул полис боюнча камсыздандыруу төлөмүнүн максималдуу суммасы.

Бирок, көпчүлүк айдоочуну полистин баасы гана эмес, камсыздандыруучу компанияларга болгон ишенимдин жоктугу токтотууда (камсыздандыруу окуясы болгондо акча төлөп беришеби деген күмөн саноо). Сиздин досторуңуздун достору камсыздандыруу компанияларынан компенсация алууда кандай кыйынчылыктарга кабылганы тууралуу окуяларды көп уккандырсыз. Ырас, чындыгында бул адамдарды эч ким тааныбайт, бирок эмнегедир биз аларга ишенебиз. Мен төрт жылдан бери камсыздандыруу компанияларынын кызматынан пайдаланып келе жаткан унаа ээси катары башка бирөөнүн эмес, жеке тажрыйбам менен бөлүшүүнү чечтим.

2020-жылы биринчи жолу рулга отургандан бери, мен автокамсыздандыруу юридикалык гана талап эмес, бул коргонуу каражаты экенин түшүндүм. Менин айдоочулук тажрыйбам эки полистен башталды: жарандык жоопкерчиликти камсыздандыруу (ДОСАГО, анткени ал кезде ОСАГО бериле элек) жана күйөөм алышымды талап кылган ыктыярдуу комплекстүү камсыздандыруу (КАСКО). ДОСАГО (быйылдан баштап ОСАГО) 2 миң 300 сомдун тегерегинде, ал эми КАСКО 210 доллар турат. Мен бул камсыздандырууларды алганда туура кылганымды билген эмесмин.

Камсыздандыруудан кийин дароо унаамды кырсыктаттым 

Унааны камсыздандыргандан кийин жолдо келе жатып кырсыктадым. Дарыкананын унаа токтотуучу жайындагы чуңкурдан качууга аракет кылып жатып, тепкичке өтө жакын айдап кетип, унаамдын оң эшигин чийип алдым.

Бул менин биринчи камсыздандыруу арызым болчу. Камсыздандыруу компаниясынын көрсөтмөсүнө ылайык, мен дароо авариялык комиссарды чакырдым. Адис дароо жерине жетип, фотосүрөткө тартып, келтирилген зыянды жазып алып, өнөктөш унаа оңдоочу жайда оңдоону уюштурган. Менде накталай акча төлөө же камсыздандыруу компаниясы оңдоп-түзөө иштерин өзү жүргүзүүнүн ортосунда тандоо бар болчу. Мен акыркысын тандадым, оңдоо тез жана сапаттуу жасалды.

Бул тажрыйба менин КАСКО камсыздандыруумдун баалуулугун тастыктады. Андан кийин мен иштеген жердеги унаа токтотуучу жайда бирөө туура эмес бурулуш жасап, унаамды чийип качып кетти.

Мындай кырдаалда милицияга кайрылууга туура келди. Бир нече саатка созулган документтерден кийин мен камсыздандыруу компаниясына  бардым, алар мага кайрадан тандоо сунушташты - оңдоо же акча.  Мен оңдоону тандап, натыйжага ыраазы болдум.

Олуттуу кырсыкка кабылдым

Эң чоң кырсык 2024-жылдын 29-февралында болду. Жумуштан үйгө кайтып келе жатканда Жибек Жолу көчөсү менен өтүп баратып, жөө жүргүнчүлөрдү өткөрүү үчүн өтмөктүн алдына токтодум. Ошол маалда бир унаа артымдан абдан катуу ылдамдыкта келип, менин унаамды сүздү. Бактыга жараша, мен дайыма коопсуздук курун тагынам. Бул мага оор жаракаттардан качууга мүмкүндүк берди, бирок менин унаамдын зыяны олуттуу болду.

Унаамды сүзүп кеткен айдоочу айыпты мага оодарууга аракет кылып, токтоткучту (тормоз) катуу басып, авариялык чырактарымды күйгүзбөй койду деп айыптады. Бирок, күбөлөр кагылышуу менин унаам токтоп турганда болгонун жана ал жөө жүргүнчүлөрдү сүзүп кете жаздаганда болгонун тастыкташты.

Айдоочу өз айыбын түшүнүп, айыптоодон ынандырууга өттү, баарын МАИ жана камсыздандыруу компаниясы жок эле жеринде чечерин айтты. Ал тез эле менин унаамдын зыянын 300 долларга баалап, телефон номерин берип, кетиши керектигин айтты.  Бирок, өзүмдүн укугумду билип, камсыздандыруум болгондуктан, расмий процедураны талап кылдым.

Жыйынтыгында окуя болгон жерде түнү бою өлчөө иштери жүргүзүлүп, унаалар айып жайга жеткирилип, наркологиялык текшерүүдөн өткөндөн кийин документтер милиция кызматкерлерине өткөрүлүп берилди. Ал жерде айдоочунун күнөөсү расмий тастыкталды, мен камсыздандыруу кенемтесин алуучу чечтим.

Көз карандысыз баалоочу келтирилген зыян кырсыкка күнөөлүү адам айткан суммадан бир нече эсе көп деп баалады. Кырсык болгондон кийин бир айдын ичинде картага акча түштү.

Камсыздандыруу компаниям белгилегендей, кырсыкка себепкер болгон адам да пайда көрөт. Зарыл болгон учурда ага келтирилген зыяндын суммасын төлөө үчүн бөлүп төлөө планы берилет, ал 12 айга чейин болушу мүмкүн. Мейли, эгер анын мага окшоп камсыздандыруусу болсо, анда анын камсыздандыруусу анын баарын жаап коймок. Менимче, бул окуядан кийин ал сөзсүз түрдө автотранспорттук жоопкерчиликти милдеттүү камсыздандырууга кайрылат окшойт, анткени ал менден баарын майда-чүйдөсүнө чейин сураган жок.

Ошентип, мен үчүн унааны камсыздандыруу – бул жөн гана юридикалык формалдуулук эмес, бул менин унаам үчүн ишенимдүү коргоо. Менин КАСКО полисим  жооптуу тарапты аныктоо мүмкүн болбогон учурларда баа жеткис экенин далилдеди, ал эми камсыздандыруучу ырааттуу түрдө оңдоп-түзөө боюнча ыкчам чечимдерди берип келет. ДОСАГО менен КАСКОнун айкалышы менин убактымды, акчамды жана эң негизгиси нервимди сактап калды.