“Айыл Банк” Кыргызстандын кредит рыногунда өзүнүн лидерлик позициясын ишенимдүү кармоодо, экономиканын түрдүү тармактарын - аялдардын бизнесинен тарта айыл чарбасына чейин жигердүү каржылоодо. Банктын башкаруучу директору Нуржан Мусилинова банктын айыл чарба тармагын, ишкерлерди жана калктын социалдык аялуу катмарын кантип колдоорун, ошондой эле Кыргызстандын экономикасына тийгизген таасири тууралуу айтып берди.

— “Айыл Банк” Кыргызстандын кредит рыногунун канча үлүшүн ээлейт? Банк үчүн кайсы тармактар артыкчылыктуу?

— Бүгүнкү күндө “Айыл Банк” Кыргызстандын кредит рыногунун 15,26%ын ээлейт. Бул биздин өлкөдөгү алдыңкы банктардын бири катары статусубузду тастыктайт. Биз бул кызматты үчүнчү жыл катары менен ырааттуу аткарып келебиз. 2024-жылдын 1-ноябрына карата биздин кредиттик портфелибиз 47 миллиард сомдон ашты. Бул биздин ыраттуу ишибиздин жана кардарлардын ишениминин натыйжасы.

Кыргызстандын экономикасында негизги орунду ээлеген айыл чарба тармагын колдоо жана калктын жашоо сапатын жакшыртуу биздин негизги артыкчылыктарыбыз бойдон калууда. Биз айыл чарбасын өнүктүрүүгө, ишкерликти колдоого жана жарандардын жашоо шарттарын жакшыртууга багытталган долбоорлорду активдүү каржылайбыз. Биздин максат бир гана финансылык кызмат көрсөтүү эмес, коомдогу өзгөрүүлөрдүн жигердүү кыймылдаткычы болуу.

— Кардарлар “Айыл Банктан” кайсы багытта көбүрөөк насыя алат? Банк пенсионерлер, мамлекеттик кызматкерлер жана ишкерлер сыяктуу түрдүү социалдык топтордун муктаждыктарын кантип эске алат?

— “Айыл Банк” ар кандай социалдык топтордун муктаждыктарын эске алуу менен насыя алуучулардын кеңири чөйрөсүн тейлейт. Кредит алууга арыздардын эң көп саны фермерлерден, ошондой эле керектөө кредиттерине муктаж болгон жеке карыз алуучулардан келет. Бул биздин айыл чарбасын колдоого жана элдин турмушун жакшыртууга умтулганыбызды чагылдырат.

Пенсионерлерге өзгөчө көңүл бурабыз. Кардарлардын бул тобуна жаш курагына карабастан насыя алуу мүмкүнчүлүгүн берип, жашы боюнча чектөөлөрдү койбойбуз. Бул аларга маанилүү жашоо максаттарын ишке ашырууга жардам берет.

Биздин эмгек акы долбоорубузга катышкан мамлекеттик кызматкерлер керектөө кредиттерин жана ипотекалык насыяларды алууда ыңгайлуу шарттарды пайдалана алышат.

Ишкерлер да биздин кардарлар базасынын маанилүү бөлүгү болуп саналат. Биз аларга бизнести өнүктүрүү, жабдууларды сатып алуу жана башка муктаждыктар үчүн насыяларды сунуштайбыз. Бул чакан жана орто бизнести колдоого алып, региондук экономиканын өсүшүнө салым кошот.

Ошентип, “Айыл Банк” ар кандай социалдык топтор үчүн жеткиликтүү жана ийкемдүү чечимдерди сунуштап, универсалдуу финансылык өнөктөш болууга умтулат.

— “Айыл Банк” аркылуу мамлекеттен кандай жеңилдетилген насыялар берилет?

— “Айыл Банк” экономиканын түрдүү тармактарын жана калкты колдоого багытталган мамлекеттик программаларды ишке ашырууга жигердүү катышат. Биз айыл чарбасына, анын ичинде өсүмдүк өстүрүү, мал чарбачылыгын жана айыл чарба продукциясын кайра иштетүүнү каржылоого жеңилдетилген насыяларды беребиз. Бул өлкөнүн азык-түлүк коопсуздугун камсыз кылуунун маанилүү компоненти.

Ошондой эле биз айыл чарба тармагын өнүктүрүүгө багытталган мамлекеттик программалардын негизги операторубуз. Мисалы, биз жылына 6% жеңилдетилген үстөк менен насыяларды сунуштайбыз, бул фермерлердин каржылоо алышын бир топ жеңилдетет.

Мындан тышкары, биз COVID-19 пандемиясынан улам келип чыккан кризистен кийин чакан жана орто бизнести калыбына келтирүүгө багытталган “Кайра төлөнүүчү каржылык жардам” программасын ишке ашырып жатабыз.

Биздин ишибизде экологияга багытталган долбоорлорду колдоо да маанилүү роль ойнойт. Маселен, Бишкек шаары менен Чүй облусун “Жеңилдетилген газдаштыруу” программасы, ошондой эле жеңилдетилген насыялар, өзгөчө Chevrolet менен кызматташуунун алкагында, автоунааларды сатып алуу да бар.

“Айыл Банк” мамлекеттин айыл чарба, бизнес жана экологиялык демилгелер жаатындагы негизги өнөктөшү бойдон калууда.

— 2024-жылы насыялардын кайсы түрлөрү көбүрөөк суроо-талапка ээ? Насыя алуучуларды тандоодо тенденциялар барбы?

— 2024-жылы эң көп суроо-талап керектөө кредиттерине жана айыл чарба насыялары болууда. Жеке насыялар популярдуу бойдон калууда, алар үйдү жакшыртуу, билим берүү, медициналык кызматтар жана ири сатып алуулар сыяктуу ар кандай максаттарда колдонулат. Быйылкы жылы 30 миңден ашык насыя берилип, бул жалпы көлөмдүн 26%ын түзөт. Айыл чарба насыялары да өзгөчө дыйкандардын жана айыл чарба өндүрүүчүлөрүнүн арасында суроо-талапка ээ. Бул кредиттер жабдууларды сатып алууга, өндүрүштү кеңейтүүгө жана малдын санын көбөйтүүгө жардам берет. Бул сектор 31,1% түзөт

Ошондой эле, биз интернет-кредиттөөнүн ыңгайлуулугуна жана иштетүү ылдамдыгына байланыштуу кызыгуунун өсүп жатканын көрүп жатабыз. Ипотекалык кредиттер жана бизнес насыялары суроо-талапка ээ болууда.

Мындан тышкары, биз ипотекалык насыялоонун көбөйгөнүн көрүп жатабыз. Жыл башынан бери ипотекалык продуктылардын саны былтыркыга салыштырмалуу бир топ өстү. Бүгүнкү күндө ипотека банктын портфелинин 10,1%ын түзөт.

— Берилген кредиттердин канча пайызы айыл чарбасына туура келет? Бул сектордун кайсы тармактары эң активдүү колдоого алынат?

— Берилген кредиттердин жалпы санынын 31,21%ы айыл чарбага туура келет. Бул тармактын алкагында биз мал чарбачылыгына, өсүмдүк өстүрүүгө жана айыл чарба инфраструктурасын модернизациялоого өзгөчө көңүл бурабыз. Биз айыл чарба шарттарын жакшыртууга, айыл чарба шаймандарын сатып алууга, өндүрүштү кеңейтүүгө жана бүтүндөй айыл чарба секторунун натыйжалуулугун жогорулатууга багытталган долбоорлорду активдүү колдойбуз. Бул аракеттер айыл аймактарын өнүктүрүүгө гана эмес, өлкөнүн азык-түлүк коопсуздугун жогорулатууга да салым кошууда.

— “Айыл Банк” аялдардын ишкердигин кантип колдойт? Ишкер аялдар үчүн атайын шарттар же программалар барбы?

Айымдар, айрыкча элет жериндеги аялдар гендердик стереотиптер, каржы жана билим алуу мүмкүнчүлүгүнүн чектелгендиги сыяктуу бир катар тоскоолдуктарга дуушар болуп жатканын түшүнөбүз. Бул алардын кредиттик жөндөмдүүлүгүн төмөндөтүшү мүмкүн. Бул көйгөйдү чечүү үчүн биз ишкер аялдарга багытталган “Айым кредит” аттуу атайын продуктуну иштеп чыктык. Бул продукт 9 айга чейинки жеңилдетилген мөөнөт менен 500 миң сомго чейин жылдык 17% менен насыяларды сунуштайт.

Бул ыкма азыраак каржылык мүмкүнчүлүгү бар аялдарга башка ишкерлер сыяктуу кыйынчылыктарга туш болбостон бизнес демилгелерин өнүктүрүүгө мүмкүндүк берет. Биз аялдардын ишкердигин активдүү колдойбуз жана бул маанилүү тармакка мындан ары да көңүл бурабыз.

— Кардарлар акчасын кайтара албай калган учурлар болобу? Банк кайтарылбай калуу тобокелдигин кантип минимумга түшүрөт жана кыйын кырдаалда карыз алуучуларды колдоо үчүн кандай чараларды көрөт?

— Ар бир каржы уюмдарындай эле бизде да насыя алуучулар насыяны төлөөдө кыйынчылыктарга дуушар болгон учурлар болот. Бул жумушунан кетүү сыяктуу  күтүлбөгөн жагдайлар, мисалы, түшүмдүн болбой калышы же башка себептерден улам болушу мүмкүн.

Төлөбөй калуу тобокелдигин минималдаштыруу үчүн биз насыя берээрден мурун кардарларыбыздын финансылык абалына абдан баа беребиз. Биз жакшы каржылык көрсөткүчтөрү жана кредиттик тарыхы жакшы болгон, башкача айтканда төлөөгө жөндөмдүү карыз алуучуларга басым жасайбыз.

Эгерде кардар финансылык кыйынчылыктарга дуушар болсо, банк ар кандай колдоо чараларын сунуштайт, анын ичинде карызды реструктуризациялоо, кредиттин шарттарын кайра карап чыгуу же төлөмдөрдү кийинкиге калтыруу. Бул кардарларга убактылуу кыйынчылыктарды жеңүүгө жана кайтарып бербөөдөн качууга мүмкүндүк берет.

— Айрыкча санариптештирүү жана аралыктан тейлөөнү киргизүүнү эске алуу менен алыскы аймактардагы кардарлардын насыя алуу мүмкүнчүлүгүн жеңилдетүү боюнча кандай кадамдар жасалууда?

— Санариптештирүү доорунда кардарларга ыңгайлуу жана жеткиликтүү чечимдерди сунуштоо абдан маанилүү. Биз алыскы аймактарда банктык кызматтарга жетүү чектелүү болушу мүмкүн экенин түшүнөбүз, ошондуктан биз аралыктан тейлөө каналдарын жигердүү өнүктүрөбүз. Биздин AB24 колдонмосу кардарларга банкка барбастан, насыя алуу үчүн кайрылууга, алардын абалына көз салууга жана финансылык транзакцияларын башкарууга мүмкүндүк берет. Бул өлкөнүн эң алыскы булуң-бурчтарындагы кардарлар үчүн биздин кызматтардын жеткиликтүүлүгүн кыйла жакшыртат.

— “Айыл Банктын” Кыргызстандын экономикасынын өнүгүшүнө, өзгөчө калктын социалдык аялуу катмарын колдоодогу салымын кандай баалайсыз? Банктын алдыдагы жылдарда кандай максаттары бар?

— “Айыл Банк “Кыргызстандын экономикасында, өзгөчө айыл чарба тармагын жана чакан бизнести колдоодо негизги ролду ойнойт. Биз калктын социалдык жактан аялуу катмарына жардам көрсөтүүгө багытталган социалдык программаларга активдүү катышабыз, мисалы, социалдык программалардын катышуучуларына пайызсыз кредиттерди берүү аркылуу. Бул кредиттер кирешелүү ишмердүүлүктү өнүктүрүүгө, жашоо шарттарын жакшыртууга жана бизнести колдоого жардам берет.

Мындай кредиттер банкка түздөн-түз пайда алып келбесе да, экономиканы чыңдоо жана жумуш орундарын түзүү үчүн маанилүү.

Жакынкы жылдары биз насыялоону өнүктүрүүнү, экологиялык жактан туруктуу долбоорлорду колдоону жана ар кандай социалдык топтор үчүн финансылык кызматтардын жеткиликтүүлүгүн жогорулатууну улантабыз. Биз жөн гана каржы институту болбостон, Кыргызстандын экономикалык өсүшүнүн жана жашоо сапатын жакшыртуунун маанилүү куралы болууга умтулабыз.