14-февралда Бишкекте кытай-кыргыз мамилелерин өнүктүрүүнүн негизги маселелери талкууланган брифинг өттү. Анда Кытайдын Кыргызстандагы элчиси Лю Цзянпин Кыргызстандын президенти Садыр Жапаровдун Кытайга болгон иш сапары тууралуу баяндама жасады. 

“Кытай Жаңы жылында Кытайга баруунун өзгөчө мааниси бар. Бул президент Садыр Жапаровдун 2025-жылдагы биринчи чет элдик сапары жана Евразия өлкөлөрүнүн башчыларынын быйылкы Кытайга болгон биринчи сапары. Иш сапар кытай эли үчүн бир жумалык эс алуудан кийинки биринчи иш күнүндө болуп, эки өлкөнүн лидерлери кытай-кыргыз мамилелерин өнүктүрүүгө маани берип жатканын баса белгиледи. Бул дагы эки өлкөнүн элдеринин ортосундагы терең достукту, жаңы доордогу кеңири стратегиялык кызматташуунун алкагында алардын өнөктөштүгүнүн жогорку деңгээлин жана өзгөчөлүгүн чагылдырат”, - деп белгиледи элчи.

Брифингдин өзөктүү бөлүгүнүн бири - ар кандай багыттар боюнча кызматташууну тереңдетүү мүмкүнчүлүгүн талкуулоо болду. Элчи Кыргызстан менен Кытайдын ортосундагы экономикалык кызматташтыкты бекемдеген макулдашуулардын маанилүүлүгүн белгиледи.

Тараптар бир добуштан “Бир алкак - бир жол” демилгесин жогорку сапатта өнүктүрүүнү улантууга макул болушту, анын максаты Кыргызстандын 2026-жылга чейин өнүктүрүүнүн Улуттук программасына шайкеш келтирүүгө көмөктөшүү. 
"Кытай менен Кыргызстандын өкмөттөрүнүн ортосундагы социалдык камсыздандыруу боюнча кол коюлган макулдашуулар эки тараптын ишканалары жана жумушчулары үчүн социалдык төлөмдөрдү эки эселеп төлөө маселесин чечип, “Бир алкак - бир жол” долбооруна катышкан өлкөлөрдүн кызматташтыгынын алкагындагы биринчи келишим болду. 

“Кытай менен Кыргызстандын ортосунда кызмат көрсөтүүлөрдү соодалоо жана инвестициялоо боюнча макулдашуу боюнча сүйлөшүүлөрдү баштоо боюнча меморандумдарга, ошондой эле экологиялык жактан таза пайдалуу кендерге, жашыл энергетикага, жасалма интеллектке, санариптик экономикага жана башка тармактарга инвестиция тартуу жаатында кызматташууну бекемдөөгө багытталган документтерге кол коюлду”, - деди Лю Цзянпин.

Ал кошумчалагандай, эки тарап кызмат көрсөтүү чөйрөсүндөгү сооданы, жашыл сооданы жана санариптик сооданы кеңейтүүнү улантат, мында жашыл минералдарга, инфраструктурага, инженердик курулушка жана чек арадагы электрондук соодага басым жасалат. Ошондой эле, элчи Кыргызстандан Кытайга төө буурчак, жуулган кашемир жүнү жана тоок эти сыяктуу товарларды экспорттоодо санитардык талаптар боюнча протоколдорго кол коюлганын эске салды. “Жашыл коридор” айыл чарба продукциясынын кошумча продукциясы үчүн да каралат.

“Кытай үчүн айыл чарба продукциясын импорттоо дайыма катуу талаптар менен байланышкан. Бирок Кыргызстан биз үчүн бир тууган өлкө, ошондуктан биздин рынок биринчи кезекте сиздердин өлкөгө ачык. Муну биздин өкүлдөр да баса белгилешет. Кыргызстандын айыл чарба продукциялары сапаттуу, экологиялык жактан таза жана жашыл товарлар экенине ишенем. Азыртадан эле Кытай рыногунда Кыргызстандан өндүрүлгөн продукциянын көлөмү өсүп жатканын көрүп жатабыз жана бул тенденция күчөй берет”, - деди элчи.

Анын айтымында, Кыргызстандын ички керектөөсүн канааттандыргандан кийин бул товарлардын бардыгын Кытайга экспорттоого болот. 

"Кытайда дүйнөдөгү эң чоң базар бар жана Кыргызстандан келген бардык товар бул жерден өз ордун табат. Биз мындай кызматташууну кубаттайбыз”, - деп белгиледи элчи. 

Ошондой эле, брифингдин жүрүшүндө өлкөлөр ортосундагы өз ара эсептешүү маселеси көтөрүлдү. Акыркы маалыматтар көрсөткөндөй, юань менен эсептешүүлөрдүн көлөмү өсүүдө. 

“2024-жылы биздин статистика боюнча биздин өлкөлөр ортосундагы товар жүгүртүү дээрлик 23 миллиард долларды түзүп, жаңы тарыхый рекорд болуп калды. Эки мамлекеттин ортосундагы эсеп-кысаптарда көп нерсе биздин жалпы каалообуздан көз каранды. Эгерде биз төлөмдөрдү юань же сом менен жүргүзүүнү чечсек, бул толук мүмкүн жана бардыгы өзүбүздөн көз каранды. Мен биздин өлкөлөрдүн компетенттүү органдары жана министрликтери бул боюнча иш алып барат деп ишенем”, - деп баса белгиледи Лю Цзянпин айым.

Тараптар эки өлкөнүн илимий-изилдөө институттарынын, университеттеринин жана ишканаларынын ортосундагы заманбап айыл чарба, биомедицина, жашыл экономика жана экологиялык башкаруу сыяктуу тармактарда өз ара аракеттенүүнү колдоо менен турак жай жана шаар куруу, ошондой эле илимий жана технологиялык инновациялар боюнча кызматташтыкты тереңдетүүнү макулдашышты.

Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан темир жолунун курулушу маанилүү бойдон калууда, ал аймактын экономикалык өнүгүүсү үчүн жаңы стратегиялык коридорлорду ачат. Долбоорду ишке киргизүү аземи 2024-жылы ийгиликтүү өттү. Мамлекет башчылар жолду сапаттуу куруунун маанилүүлүгүн белгилешти.

Кытай-кыргыз чек арасында да кошумча өткөрмө бекеттери ачылып, тараптар алардын толук кандуу иштеши үчүн инфраструктуралык объектилердин курулушун тездетүүгө даяр. Ошол эле учурда, Торугарт жана Эркечтам өткөрмө бекеттеринде элдердин өтүүсүн жана өлкөлөр ортосундагы жүк жүгүртүүнү жакшыртуу максатында кошумча каттамдар ачылууда. Коопсуздук боюнча кызматташуу мындан ары да чыңдалат.

Мындан тышкары, брифингде туризм маселеси да көтөрүлдү. Элчи Кыргызстанда уникалдуу жаратылыш шарттарынын аркасында кышкы туризмди өнүктүрүүгө бардык мүмкүнчүлүктөр бар экенине ишенерин билдирди.

“Төрага Си Цзиньпин айткандай, муз менен кар - алтын менен күмүш тоолор. Кыргызстан кар жана муз ресурстарына бай жана ошону менен кышкы спорт жана туризм индустриясын жигердүү өнүктүрө алат. Эки өлкөнүн бул жаатта кызматташуусунун кең келечеги бар жана биз Кыргызстан жаңы алтын-күмүш тоолорго ээ болот деп ишенебиз”,-деди Лю Цзянпин.

Соңунда элчи кытай-кыргыз мамилелери стратегиялык өнөктөштүктүн жаңы этабына кадам таштаганын, ал өз ара ишенимге жана мындан аркы кызматташууга даяр экендигин белгиледи. Ал эки өлкөнүн келечеги – эки тарап тең жалпы гүлдөп-өнүгүүгө умтула турган жалпы тагдырлардын коомчулугун түзүү экенин баса белгиледи.