2025-жылдын 1-январынан тарта Улуттук банктын “Банктык төлөм карталары жөнүндө” токтомуна өзгөртүүлөр күчүнө кирди. Ага ылайык, банктык карттар менен операцияларды тейлөөчү бардык процессинг борборлору өлкөнүн аймагында болушу керек. “Акчабар” эмне үчүн мындай чечим кабыл алынганын жана ага республиканын каржы системасы кандай мамиле кыларын түшүнүүгө аракет кылды. 

Процессинг борбору – банктар, сатуучулар жана сатып алуучулар сыяктуу төлөм системасынын катышуучуларынын ортосунда төлөмдөр жөнүндө маалыматтарды иштеп чыгууну жана берүүнү камсыз кылуучу адистештирилген уюм. Анын негизги милдети төлөм маалыматтарынын аныктыгын жана коопсуздугун текшерүү, ошондой эле сатып алуучунун эсебинен каражаттарды чегерүү жана сатуучунун эсебине чегерүү болуп саналат. Коопсуздукту камсыз кылуу үчүн шифрлөө ыкмалары, көп деңгээлдүү аутентификация технологиялары жана транзакциянын мониторинги колдонулат. 

Процессинг борборлору төлөм маалыматтарын чогултат жана талдайт, бул кызматтын сапатын жакшыртууга жана алдамчылыкты аныктоого жардам берет. Ошентип, тез төлөмдөр доорунда, алар ишенимдүүлүгүн жана ылдамдыгын камсыз кылууда негизги ролду ойнойт. 

Бирок, бардык эле банктар өздөрүнүн процессинг борборлорун түзүүгө инвестиция салууга даяр эмес жана бул функцияларды аутсорсингге берүүнү туура көрүшөт. Анын үстүнө, банктын өзүнүн процессинг борбору болсо да, ал өлкөнүн чегинен тышкары жерде болушу мүмкүн, айрыкча банк чет өлкөлүк болсо. Бул учурда эмне үчүн жөнгө салуучу процессингдик борборлорду республиканын аймагында гана милдеттүү түрдө жайгаштырууну талап кылып жатат деген суроо жаралат?

Бул өзгөртүүнүн негизги артыкчылыктарынын бири транзакциялардын коопсуздугун жакшыртат. Өлкө ичинде кайра иштетүүнү өткөрүп берүү кардарлардын маалыматтарын кылдаттык менен көзөмөлдөөгө жана коргоого мүмкүндүк берет. Маалыматты Кыргызстандын аймагында сактоо аны тышкы коркунучтарга, мисалы, эл аралык каналдар аркылуу ачыкка чыгарууга алсыз кылат. Бул өз кезегинде калктын финансылык институттарга болгон ишениминин өсүшүнө шарт түзөт.

Мындан тышкары, өлкөдөгү процессинг борбору банктын үзгүлтүксүз иштөөсүнө кепилдик берет. 2022-жылдын башында Казакстандагы окуялардан улам бир катар жергиликтүү банктар кызмат көрсөтүү мүмкүнчүлүгүнөн ажыраган учурду эске ала турган болсок, Улуттук банктын талабы, өзгөчө учурдагы геосаясий туруксуздукту эске алганда, мурдагыдан да актуалдуу болуп калды.

Жаңы тартипке өтүүнүн бир мисалы катары “Оптима Банк” процессинг борборун Казакстандан Кыргызстанга көчүрүп келген. Процессингдин миграциясы кардарлардын маалыматтарын коргоонун жогорку деңгээлин камсыздай турганын банк өзү баса белгилейт. Мурда транзакцияларды иштетүү өлкөнүн сыртындагы борбор аркылуу ишке ашчу, бул тышкы факторлорго көз карандылыкты билдирген.

Миграциядан кийин бардык маалыматтар азыр Кыргызстандын ичинде сакталат жана иштетилет, бул маалыматтык коопсуздуктун эл аралык стандарттарына туура келет. Бул маалыматтын таркап кетишин, уруксатсыз киришин жана тышкы коркунучтарды азайтты.

Дагы бир артыкчылыгы транзакцияларды иштетүү ылдамдыгын жогорулатуу болуп саналат. Сырткы процессинг борбору тутумдун ашыкча жүктөлүшүнө же татаал иштетүү маршруттарына байланыштуу кечигүүлөрдү жаратышы мүмкүн. Процессингди өткөрүп бергенден кийин, карта боюнча төлөмдөр кошумча ортомчуларсыз дээрлик заматта жүргүзүлөт.

Ошондой эле, ички процессинг борборуна өтүү банктар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат. “Оптима Банк” белгилегендей, эми биз жаңы продуктылардын, анын ичинде виртуалдык жана балдардын карталарын киргизүүнү, ошондой эле мобилдик тиркеменин жана банкоматтардын функционалдуулугунун кеңейүүсүн күтүшүбүз керек.

Динамикалык QR коддорун жаратуу мүмкүнчүлүгү жана NFC жана Google Pay үчүн жакшыртылган колдоосу менен заманбап POS-терминалдардын пайда болушу күтүлүүдө. 
Ошентип, Кыргызстандын Улуттук банкы тарабынан киргизилген өзгөртүүлөр банк системасынын коопсуз жана корголгон болушуна негиз түзөт. Алар олуттуу инвестицияны жана адаптацияны талап кылса да, "Оптима Банк" сыяктуу финансы-кредиттик мекемелер бул процесске толугу менен кошулуп, акыры бул чаралар кардарлардын ишенимин арттырып, өлкөнүн финансы секторунда узак мөөнөттүү туруктуулукту камсыз кылаарын түшүнүшкөн.