Инаугурациядан бир нече саат өткөндөн кийин АКШнын президенти Дональд Трамп АКШ климат боюнча Париж келишиминен чыгып жатканын жарыялады. 2015-жылдагы климаттык келишим өлкөлөрдү глобалдык жылуулукту өнөр жайга чейинки деңгээлден 1,5°C жогору кармап туруу үчүн парник газдарынын эмиссиясын кыскартууга милдеттендирет. Бирок эң ири көмүртек чыгаруучулардын бири болгон АКШнын Париж келишиминен чыгышы иш жүзүндө климаттык демилгелердин маанилүүлүгүнө шек туудурат. Мындай шартта Кыргызстан мындан ары климаттын күн тартибине көңүл бурушу керекпи?

“MoveGreen” экологиялык коомдук уюмунун кызматкерлери АКШнын мындай чечимдерине карабастан Кыргызстан жашыл күн тартибине мындан ары да көңүл бурушу керек деп эсептешет, анткени климаттын өзгөрүшү бардык өнүккөн жана өнүгүп келе жаткан өлкөлөргө таасирин тийгизген глобалдуу чакырык. Ал эми бир өлкөнүн чечими олуттуу болсо да, биздин милдеттенмелерден баш тартууга себеп болбошу керек. 

Уюм АКШнын кадамы домино эффектин жаратып, башка өлкөлөр да климат боюнча милдеттенмелеринен баш тартышы мүмкүн экенин моюнга алат. Бирок, эксперттердин айтымында, бул экологиялык коомчулукка жана дүйнө жүзүндөгү активисттерге климаттын күн тартибин күчөтүүгө түрткү болот.

“АКШнын мындай чечими Кыргызстандын гана эмес, башка өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдүн да климаттык каржылоого жетүүгө таасирин тийгизиши мүмкүн. АКШ көмүртекти эң көп чыгарган өлкөлөрдүн бири жана өнүгүп келе жаткан өлкөлөргө карызынын бир бөлүгү катары климатты олуттуу каржылоого милдеттүү”, - дейт “MoveGreen” экологиялык коомдук уюмунун жетекчиси Азат Мурадыл.

Ошондой эле, ал  глобалдык белгисиздикке карабастан, Кыргызстан үчүн энергиянын кайра жаралуучу булактарын өнүктүрүүгө инвестициялоону улантуу маанилүү деп эсептейт. Бул күйүүчү майдын импортунан көз карандылыкты азайтууга гана жардам бербестен, өлкөнүн энергетикалык коопсуздугун жана экологиялык туруктуулугун бекемдейт.

Экологиялык коомдук уюмдун жетекчиси калктын социалдык-экономикалык абалы тең салмактуу мамилени талап кылат деп ишенет. Салттуу энергетикалык ресурстар энергетика системасындагы туруктуулукту камсыз кылуунун убактылуу куралы болуп кала алат. Узак мөөнөттүү келечекте энергиянын кайра жаралуучу булактарына өтүү стратегиялык жактан пайдалуу.

“Борбор Азия өлкөлөрүнүн климаттын өзгөрүшү боюнча кызматташтыгы жалпы чакырыктардын аркасында азыртадан эле чыңдалууда. Ал эми АКШнын чечими бул өз ара аракеттенүүнү бекемдөөнүн негизги фактору болуп калышы күмөн. Ошого карабастан азыркы кырдаал регионалдык координациялоонун жана тажрыйба алмашуунун маанилүүлүгүн көрсөтүп турат. Климаттын өзгөрүшү азыртан эле экономикага жана экологияга таасирин тийгизип жаткандыктан, Кыргызстан үчүн климаттык стратегиялардын үстүндө иштөө маанилүү. Бул демилгелер туруктуу өнүгүүнү камсыз кылуу жана узак мөөнөттүү тобокелдиктерди минималдаштыруу үчүн жергиликтүү экономикалык көйгөйлөрдү чечүү менен бириктирилиши мүмкүн”, - дейт “MoveGreen” долбоорунун менеджери Гүлмира Эсенгелди.
 

Ал белгилегендей, Кыргызстан жашыл күн тартибинен толук баш тарта албайт. Бул этапта иштеп жаткан демилгелерге жана аларды ишке ашырууга көңүл буруу маанилүү.

"АКШдагы саясат бардык учурда өзгөрүшү мүмкүн жана климаттык кыйынчылыктар күчөй берет. Кыргызстан максималдуу киреше алып келе турган эң пайдалуу жана келечектүү сценарийлерди тандашы керек”, - дейт Азат Мурадыл.

АКШ президенти өлкөнү Париж келишиминен чыгаруу чечимине кол койгон күндүн эртеси Дүйнөлүк метеорология уюмунун (ДМУ) өкүлү Клэр Нуллис бул кадамга комментарий берди. Ал белгилегендей, ДМУ былтыр эң жылуу жыл болгонун жыл башында тастыктаган. Жыл бою кыртыштын бетинин температурасынын, деңиз суунун температурасынын жана океандагы жылуулуктун топтолушу боюнча рекорддук көрсөткүчтөр катталды.

Айтмакчы, Клэр Нуллис белгилегендей, климатка байланыштуу катаклизмдерден жана кырсыктардан дүйнөлүк экономикалык жоготуулардын негизги бөлүгү Кошмо Штаттарда болгон. Мисалы, АКШнын маалыматтары боюнча, 1980-жылдан бери штаттарда болгон 400дөн ашык кырсыктын натыйжасында келтирилген зыяндын жалпы суммасы 2,915 триллион доллардан ашат. Ошентип, азыр бүткүл дүйнө АКШнын жаңы президентинин чечимине таң калып жатат, анткени азыр Париж келишиминин узак мөөнөттүү температуралык максаты олуттуу коркунучта турат.

Эскерте кетсек, Трамп АКШны Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунан чыгарган. Америка Кошмо Штаттары ДСУга 1948-жылы Конгресстин эки палатасы биргелешкен резолюция кабыл алгандан кийин кошулган. Президент Трамп 2020-жылы биринчи мөөнөтүндө ДСУдан чыгуу боюнча кадамдарды жасаган, бирок Байдендин администрациясы бул чечимди жокко чыгарган.