close

Сиздин добушуңуз биз үчүн маанилүү

Сурамжылоо 2-3 мүнөтүңүздү гана алат, катышыңыз.

RUB
НБКР
0.97
+0.0213
KZT
НБКР
0.17
+0.0013
EUR
НБКР
91.24
-0.0524
USD
НБКР
87.45
0
BTC
Биржа
93102.13
-5597.87
ETH
Биржа
2888.98
0
BCH
Биржа
306
0
SOL
Биржа
172.12
-3.88
LTC
Биржа
133.4
+4.29
LINK
Биржа
20.77
0
DOT
Биржа
5.91
0
ADA
Биржа
0.78
+0.0329
MATIC
Биржа
0.32
0
XRP
Биржа
0.28
0
TRX
Биржа
0.25
0
DOGE
Биржа
0.2
0
GOLDB100
КФБ
853096.5
+54920
GOLDB31.1035
КФБ
262997.5
+16834
GOLDB10
КФБ
84526
+5351
GOLDB5
КФБ
43197.5
+2678
NRYN
КФБ
37000
0
GOLDB2
КФБ
18047.5
+1065.5
GOLDB1
КФБ
9674.5
+533.5
INVCb2
КФБ
5000
0
MABNb5
КФБ
5000
0
MABNb4
КФБ
5000
0
GOLD
Металл
2937.01
+3.08144
SALFp
КФБ
1200
0
KKNTb
КФБ
1000
0
TTRNb
КФБ
1000
0
SALFb7
КФБ
1000
0
BAKBb
КФБ
1000
0
ELETb2
КФБ
1000
0
STRYb
КФБ
1000
0
STRYb3
КФБ
1000
0
STRYb2
КФБ
1000
0
SHOP
КФБ
1000
0
DKRBb
КФБ
1000
0
MAIR3
КФБ
690
0
BSUT4
КФБ
500
0
MAIR4
КФБ
424.06
0
KNEF2
КФБ
205
0
KNTK
КФБ
200
0
KADM
КФБ
150
0
KTEM3
КФБ
100
0
AKOR2
КФБ
100
0
BAKA
КФБ
100
0
GD052250721
КФБ
95.83
+3.33
BMZD
КФБ
81
0
BRENT
Сырье
76.45
+0.23
WTI
Сырье
72.2
-0.52
KSHY
КФБ
54.6
0
ORGT
КФБ
33
0
SILVER
Металл
32.73
-0.16014
MAYK
КФБ
25
0
KKRB2
КФБ
20
0
KKRB
КФБ
20
0
KKRB10
КФБ
20
0
KKRB6
КФБ
20
0
KKRB7
КФБ
20
0
KKRB9
КФБ
20
0
KAKB18
КФБ
8
0
KAKB23
КФБ
7
0
KAKB26
КФБ
7
0
KAKB15
КФБ
7
0
KAKB21
КФБ
7
0
KAKB24
КФБ
7
0
KAKB1
КФБ
7
0
KAKB25
КФБ
7
0
KTEL
КФБ
6
0
KTEL2
КФБ
5
0
KKTM
КФБ
5
0
ARPA
КФБ
5
0
ELST
КФБ
0.9
0
FCCU7
КФБ
0.82
0
FCCU9
КФБ
0.82
0
NESK2
КФБ
0.77
0
NESK
КФБ
0.77
0

Жарыяланган

2025-24-01, 12:44

Бюджет, салыктар, жеңилдиктер жана электрондук коштомо кагазы. 2025-жылы бизнести эмне күтөт — Данияр Амангелдиев менен маек

Быйыл электрондук товардык-транспорттук коштомо кагаз эмне (ЭТТН) болот? 2025-жылы кандай салык жеңилдиктери күтүлүүдө? Ушул жана башка суроолорго “Акчабардын” кабарчысынын эксклюзивдүү маегинде Министрлер кабинетинин төрагасынын орун басары Данияр Амангелдиев жооп берди. 

— Бүгүнкү күндүн актуалдуу маселесинен баштайын. Мамлекеттик салык кызматынын башчысы Алмамбет Шыкмаматов ЭТТКны  жөнөкөйлөштүрүү үч айга жакын убакытты талап кылаарын билдирди. Бул боюнча Министрлер кабинетинин позициясы кандай? Жаңы өзгөртүүлөр кантип ишке ашат?

— 2030-жылга чейин мамлекеттик саясатты ишке ашыруу боюнча чоң пландар бар. ЭТТК – бул Мамлекеттик салык кызматынын позициясы эмес, бул мамлекет башчынын жана жалпы эле Министрлер кабинетинин позициясы. Башкача айтканда, Мамлекеттик салык кызматынын саясаты Министрлер кабинетинин саясатынан эч айырмаланбайт. Бул, албетте, президенттин чакан жана орто бизнести колдоо демилгеси.

Биз жүргүзгөн реформанын жүрүшүндө салык-фискалдык, салык-бюджеттик саясат, анын алкагында товарларды көзөмөлдөө, товарларды кайсы каналдар аркылуу алып жаткан булактарды аныктоо боюнча чаралар каралган. Башкача айтканда, бул соода иштери жана товарлардын агымы көзөмөлгө алынышы үчүн жасалган. Мунун негизинде товарларды эсепке алуу саясатынын чаралары киргизилген. Менин оюмча, бул башка өлкөлөрдөн эч айырмаланбайт, бирок, чынында, биздин бизнес үчүн бул белгилүү бир кыйынчылыктарды, тактап айтканда, кампалык эсепти жүргүзүү жана товарлардын кыймылын эсепке алуу чараларына алып келди. 

Ошого жараша мамлекет башчысы, урматтуу Садыр Нургожоевич бул процедураны жөнөкөйлөтүү боюнча тапшырма берген. Бул көрсөтмөгө ылайык, жалпы экономикага жана республикалык бухгалтердик эсептин киреше бөлүгүнө зыян келтирбей тургандай кылып маселени иликтөө боюнча жумушчу топ түзүү буйругу чыккан. Бул жумушчу топ 2-январдан бери иштеп жатат. Ал үч этапка бөлүнгөн. Биринчиси, мамлекет башчынын тапшырмаларын мамлекеттик органдарда талкуулоо, мамлекет башчынын тапшырмаларын кантип ишке ашырууга болорун түшүнүү. Экинчиден, ЭТТК бул эсеп саясаты экенин эске алып, биз өнөктөштөрдү жана кесиптештерди чакырдык. Бул бухгалтердик эсепти киргизүү жана ЭТТК толтуруу канчалык кыйын экендигин толук түшүнүү үчүн бухгалтердик уюмдарды, аудитордук компанияларды практикадан өткөргөн бухгалтерлердин бирикмеси. Ал эми үчүнчү этап - бул кыйынчылыктарды түшүнүү үчүн жана эсеп саясатын кандай деңгээлде жөнөкөйлөштүрүү үчүн ири бизнес жана рыноктордун ассоциациясы менен талкуу. 

— Импортчуларды айтып жатасыз, тактап кетсек, кеп мурда айтылган беш товар жөнүндөбү? 

- Жок, беш товар, бул товарлардын кеңири ассортименти, башкача айтканда, продукция, тамак-аш, алардын отчету болушу керек. Маселен, ири компания күйүүчү майды аймакка алып келип, ошого жараша электрондук коштомолордун жардамы менен кампасына, андан соң өз ара ички каналдарга бөлүштүрөт. Бирок бөлүштүрүү товарларды базарларга берип жатканда, система жөнөкөйлөштүрүлөт.

Башкача айтканда, алар аны ишкерге түшүрүшөт, ал эми ишкер чекене сатат, буга чейин эле жөнөкөйлөтүлгөн система бар. Товарды чыгаруу биздин ишкерлерге тааныш болгон коштомо кагазды кол менен толтуруу менен ишке ашат. Эң негизгиси ал чек менен тастыкталышы керек.

Импортко келсек, бул биз айткан беш товарга тиешелүү, бул акциздик товарлардын тобу. Бул толугу менен ЭТТКга баш ийет, анткени биз көлөмгө көз салышыбыз керек. Бул салыкты көп талап кылган жана бюджетти түзүүчү беренелер. Алардын арасында алкоголдук ичимдиктер, нефтетрейдерлер жана дары-дармек каражаттары бар. Бүгүнкү күндө бул эсеп толугу менен ишке ашырылган.

— Башкача айтканда, ЭТТК ири импорттоочулар үчүн кала берет, ал эми чакан жана орто бизнес үчүн жөнөкөйлөтүлгөн. Жыйынтыктап айтканда, бул жаңы жөнөкөйлөтүүлөр качан күчүнө кирет?

— Жалпысынан, өзүңүздөргө белгилүү болгондой, биз жакында эле айрым мыйзам актыларына, тактап айтканда, Салык кодексине өзгөртүүлөрдү киргизгенбиз. 26-декабрда парламентте жаңы Салык кодексин кабыл алдык, ал азыр президенттин кол коюусун күтүүдө. Ал эми 1-апрелге чейин жаза мөөнөтүн жылдыруу болгон. Бирок бизге бир айдын ичинде тиешелүү өзгөртүүлөрдү киргизүү тапшырмасы берилди. Учурда Министрлер кабинетинин чечимдери даярдалууда. Алар жакында кабыл алынып, тиешелүү инструкциялар киргизилет деп ойлойм.

— Парламентте Мамлекеттик салык кызматынын жетекчиси менен болгон талашыңыз тууралуу сурабай коё албайм. Муну ортоңуздардагы пикир келишпестик деп атоого болобу? Эмне үчүн бул талаш-тартыш чыкты жана сиз кандай жыйынтыкка келдиңиз?

- Мүмкүн бул талаш эместир, эч кандай пикир келишпестик жок. Бул нормалдуу процесс. Бир гана нерсе, шашылыш билдирүүлөр же тыянактар ​​болбошу керек. Мамлекет башчынын тиешелүү буйругу келип түштү, өкмөт аны даярдап, чечим кабыл алышы керек. Мындай нерселерди жарыялаганда, бул механизм кандай иштей тургандыгы тууралуу көптөгөн суроолор пайда болот, аларга алдын ала дароо жооп берүү мүмкүн эмес. Андыктан шашылыш билдирүүлөрдү жасоонун кереги жок. Эми маселе чечилди.

—Кыргызстан менен АКШнын ортосунда санкциялар боюнча келишим барбы?  

— Бул БУУнун Коопсуздук кеңеши тарабынан кабыл алынган резолюциялар, биз аларды милдеттүү түрдө аткарабыз. Биз бул конфликттин эки тарабын тең колдобойбуз. Биз ай сайын Орусияга каршы санкцияларды колдонгон тиешелүү элчиликтер менен брифингдерди өткөрүп, алардын аткарылышын талкуулайбыз. Башкача айтканда, санкция тизмесине кирген товарлар боюнча БУУнун резолюциясын аткарабыз. Биз дайым экономикалык ишмердүүлүгүбүздү төмөндөтө албай турганыбызды айтып келебиз. Анткени Орусия биздин өлкөнүн стратегиялык соода өнөктөштөрүнүн бири. Бул боюнча элчиликтер ар дайым түшүнүү менен мамиле кылып келишкен.

Чийки затка карата акыркы санкциялар пакети олуттуу экономикалык зыян алып келиши мүмкүн, анткени мунай продуктуларынын 98%  Орусиядан келет. Бизде башка альтернатива жок. Үчүнчү өлкөлөрдөн импорттойбуз десек дагы 10 эсе кымбат болуп, биздин экономикалык моделибизди бузуп жатат. Логистика сөзсүз түрдө баалардын жогорулашына, демек инфляциянын өсүшүнө алып келет. Биздин милдет – инфляцияны белгилүү бир чекте кармап туруу.

— "Кустуризациядан" түшкөн акча кайда жумшалууда?

— Бул каражаттар республикалык бюджетке киреше катары келип, тиешелүү беренелерде чагылдырылат жана бюджеттик классификациянын жана финансылык тартиптин чегинде жумшалат. Бул процесс коррупция болуп жаткан соң улана берет. Учурда актоо жана мыйзамдаштыруу иштери жүрүп жатат. Мунапыс жана капиталды мыйзамдаштыруу боюнча мыйзамдар кабыл алынган. 

— Эмне үчүн бизнести текшерүүгө мораторий киргизилип жатат? 

— Бизнести текшерүү караңгы бөлмөдө кара мышыкты издөөгө окшош. Негизи ишкерлер текшерүүлөрдү кысым катары кабыл алышат. Ошондуктан, ишкердик субъекттеринин ишкердик активдүүлүгүн колдоо максатында президент мораторий киргизүүнү чечти. Текшерүүлөр ыңгайсыздыктарды жана мамлекеттик органдардын ашыкча кийлигишүүсүн жаратат.

— Кыргызстандын экономикасы базар экономикасынан буйрукчул экономикага өтүп жатабы?

— Мамлекеттик компаниялар рыноктук принциптер менен иштешет. Маселен, “Кумтөр” акыркы үч жылда 1,2 миллиард доллар салык жана дивиденд төлөдү, бул мурунку 30 жылдагы көрсөткүчтөн ашып кетти. Мамлекеттик компаниялар атаандаштык чөйрөсүн түзгөн айрым тармактарда гана иштешет. Жеке сектор жарандарды арзан турак жай менен камсыз кыла албайт жана мамлекет бул боштукту толтуруу үчүн өзүнүн ресурстарын колдонот. 2023-жылы 19 миң батир берилип, 2 миллион чарчы метр турак жай курулган.

Мамлекет жарандарды турак жай, оорукана кызматтары жана мектептер менен камсыз кылуу менен колдойт. Бирок башка чөйрөлөрдө рыноктук мамилелерге кийлигишпей, тиешелүү ыкмаларды колдонуу менен рынок экономикасынын оюнчусу катары иш алып барат. 


Тектеш материалды окуу