Бизнес канчалык ийгиликтүү болсо, аны кеңейтүү үчүн ошончолук көп каражат жумшалат. Кыргызстандын ишкерлери эми чет өлкөдөн эле эмес, өлкөдөн чыкпай эле өнөктөш таба алышат. Ал эми акыркы тогуз жылдан бери Бишкек инвестициялык форуму – BIF келечектеги инвесторлорго бизнести тааныштыруучу аянтча болуп калды.

Бүгүн борбор калаада BIF-2024 өттү. 2015-жылдан бери Бишкек инвестициялык форуму өзүн Борбор Азиядагы бизнес жана экономикалык маселелерди талкуулоо, ошондой эле инвестиция тартуу үчүн алдыңкы аянтча катары көрсөтө алды. Форумдун уюштуруучулары, JIA бизнес-ассоциациясы өткөн жылдардагы жетишкендиктери менен сыймыктанат, анткени платформа иштеген бардык мезгилде тартылган инвестициянын жалпы көлөмү 186,17 млн долларды түздү.  

Форум өткөн жылдарда миңден ашык долбоор сунушталып, анын ичинен 231 долбоор атайын программага киргизилсе, 44 долбоор финалга чыгып, расмий иш-чараларда көрсөтүлдү. Форумдун аркасында 370 компания инвестиция тартууга жетишти, ал эми жыл ичинде катышуучулардын жалпы саны 5,7 миң адамдан ашты.

Быйыл форумга Кыргызстандын бардык аймактарынан делегаттар катышты. Бирок, жыл сайын инвестициялык аянтча катары иш-чарага кызыгуу күчөп, бүгүнкү күндө ага Казакстан, Өзбекстан, Түркия, Монголия, Япония, Германия, АКШ, Пакистан, Бангладеш, Индия, Түркмөнстан жана Орусия сыяктуу 13 өлкөнүн өкүлдөрү катышты.  

“Бизнести өнүктүрүү, инвестициялык мүмкүнчүлүктөрдү талдоо, дүйнөлүк экономикадагы өзгөрүүлөргө туруштук бере алуу, жаңы тенденцияларга жана стандарттарга ылайык келүү, тажрыйба жана пикир алмашуу BIF сыяктуу аянтчаларда талкууланат. Жана форум бул талкууларды өткөрүүгө мүмкүнчүлүк түзүп жатканына кубанычтабыз. Бирок бул иш-чаранын негизги максаттарынын бири биргелешкен аракеттер менен ишке ашырыла турган аймактык демилгелерди аныктоо болуп саналат. Өкмөттөрдүн, бизнестин жана коомдун тыгыз кызматташуусу бул демилгелердин ийгилигинин ачкычы”, - деп белгиледи JIA Бизнес Ассоциациясынын Башкармалыгынын төрагасы Жоодар Омошев.

BIF-2024 ачылышы инвестиция тартууга жана эл аралык кызматташууга байланышкан актуалдуу маселелерди талкуулоо үчүн негизги бизнес жана өкмөт жетекчилерин чогултту. Форумдун жогорку темп менен өтүп, натыйжага багытталганы алгачкы мүнөттөрдөн эле байкалды.

Өз сөзүндө Министрлер кабинетинин төрагасынын орун басары Бакыт Төрөбаев мамлекет Кыргызстанга инвестиция тартуу үчүн бардык зарыл шарттарды активдүү түзүп жатканын айтты.

“Атап айтканда, бизде өзгөчө артыкчылыктар бар. 10 миллион доллардан ашык инвестиция салган инвесторлор салыктын үч түрүнөн бошотулат: КНС, сатуудан түшкөн салык жана киреше салыгы. Мындан тышкары, өндүрүштү өнүктүрүүнү пландагандарга ишканаларды жайгаштыруу үчүн жер тилкелери каралган. Биз бардык кызыкдар инвесторлорду бул мүмкүнчүлүктөрдү пайдаланууга чакырабыз”, - деп белгиледи ал журналисттер менен болгон маегинде.

БУУнун Кыргызстандагы туруктуу координатору Антье Грейв жана Германия элчилигинин миссия башчысынын орун басары Константин Зеленти да сөз сүйлөштү. Алар инвестиция тартуу жана эл аралык кызматташуу үчүн BIFтин маанилүүлүгүн белгилешти. Ошондой эле, чакан жана орто бизнести колдоонун, туруктуу өнүгүүнүн маанилүүлүгүн көтөрүштү жана Кыргызстан менен экономикалык байланыштарды чыңдоого өбөлгө түзгөн жашыл технологиялар жана бизнести санариптештирүү жаатындагы өнөктөштүктүн келечегин эске салышты.

Иш-чаранын расмий ачылышынан кийин бир катар практикалык отчеттор башталды. Алгачкы сөз атактуу ишкер, BeSmart, Namba Taxi жана Dodo Pizza сыяктуу долбоорлордун тең негиздөөчүсү Руслан Карабукаевге берилди. Ал инвестицияларды тартуудагы жеке тажрыйбасы тууралуу айтып, өткөндүн сабактары жана аларды келечектеги долбоорлорго колдонуу боюнча оюн бөлүштү.

“Борбор Азиянын инвестициялык потенциалы” пленардык сессиясынын жүрүшүндө эксперттер аймактык интеграция жана Борбордук Азия өлкөлөрүнүн ортосундагы экономикалык байланыштарды чыңдоо темасын талкуулашты. Акыркы эки-үч жылда бул тема алдыңкы планга чыгып, аймактагы бизнести өнүктүрүү үчүн негизги темалардын бирине айланды.

Экономист, EMCG консалтинг компаниясынын башкаруучу өнөктөшү, Ekonomist.kz эксперттик платформасынын жана Ekonomist Business School ишкерлердин онлайн мектебинин негиздөөчүсү Касымхан Каппаров белгилегендей, акыркы 30 жылда Борбордук Азияда негизинен тышкы инвестицияга басым жасалган. Бүгүнкү күндө кырдаал өзгөрүп, аймактар ​​аралык инвестицияларга көбүрөөк көңүл бурулууда.  

“Биз регионго инвестиция жөнүндө сөз кылганда дайыма тышкы инвестицияны эске алганбыз. Бирок азыр региондогу улуттук инвесторлор да каржылоонун жана технологиянын маанилүү булагы экенин түшүнүү маанилүү. Борбордук Азиядагы өз ара инвестиция – бул өзүнчө тенденция, аны даңктап, колдоого алуу керек”, - деп баса белгиледи “Акчабар” берген маегинде Касымхан Каппаров

Ал белгилегендей, бул тенденция аймактын экономикасын өнүктүрүүдө маанилүү ролду ойнойт жана Борбор Азиядагы инвестициялык мүмкүнчүлүктөргө мамилени кайра карап чыгуу зарыл. 

Кыргызстандын инвестициялык потенциалына токтолуп, экономист адам капиталынын жана өлкөнүн ишкердик маданиятынын өзгөчө ролун белгиледи.

“Кыргызстандын инвестициялык потенциалы адамдык капиталды өнүктүрүүгө түздөн-түз байланыштуу. Бул жерде биз ишкерлерге мүмкүнчүлүктөрдү берүү жаңы өндүрүштөрдү түзүүгө кандайча жардам береринин сонун мисалдарын көрөбүз. Тигүү кластеринин ийгилиги чыгармачылык жана ички ой жүгүртүү эркиндиги кандайча негизги атаандаштык артыкчылыктарга айланышы мүмкүн экендигинин айкын мисалы”, - деп белгиледи ал.

Чынында эле, адам ресурстары бизнес маселелеринде негизги ролду ойнойт, бирок аларды туура тарбиялоо маанилүү. Өзбекстандык AKFA Group компаниясынын башкы директору Камран Гуламов бизнести өнүктүрүүдө билим берүүнүн маанисин баса белгиледи.

“Адамдар болсо дагы, ресурстар болсо дагы бир маанилүү факторду – өндүрүмдүүлүктү эске алуу керек. Ал эми өндүрүмдүүлүк өз кезегинде билим аркылуу ишке ашат. Ошондуктан биз буга катуу маани берип жатабыз. Өзбекстанда жок дегенде азыр көптөгөн жаңы менчик университеттер ачылып, мамлекеттик окуу жайлары да өнүгүп жатат. Албетте, кадрлардын жетишсиздиги жана болочок адистердин квалификациясы бир күндө чечилбейт. Бирок эртең бизде бизнести өнүктүрүү үчүн керектүү адамдар болушу үчүн билимге көп каражат жумшап жатабыз. Анткени көптөгөн консалтинг компаниялары келип, стратегияларды жазышат. Ал эми жүктөлгөн милдеттерди ишке ашыра турган сиздин командаңыз болот", - деп белгиледи ал "Акчабар" менен болгон маегинде.

Форумда негизги программадан тышкары потенциалдуу инвестиция алуучулар өздөрүнүн потенциалын көрсөтүшкөн көргөзмө уюштурулду. Мындан тышкары, билим берүү, тамак-аш жана техникалык өнөр жай тармактарынан долбоорлорду табууга мүмкүн болду.

“Быйыл JIA бизнес-ассоциациясы профессионалдуу уюштурууну жана долбоорлорду тандоону камсыз кылуу менен B2B секторуна олуттуу басым жасады. Эгерде мурда форум мынчалык системалаштырылбаган болсо, анда 2024-жылы уюштуруучулар форматтын үстүнөн олуттуу иш алып барышкан, бул БУУнун кеңсесинин жетекчисинин жогорку баасын билүүдө. Бул иш-чара “Борбордук Азия Давосуна” айланууга мүмкүнчүлүгү бар экени белгиленди, ал амбициялуу угулса да, келечекке болгон масштабдуу пландарды чагылдырат”, - деди Бишкек атайын экономикалык аймагынын башкы директору Умбриэль Темиралиев.

BIF-2024 билим жана тажрыйба алмашуу аянтчасы гана болбостон, жаңы келишимдерди жана өнөктөштүктөрдү түзүү үчүн маанилүү аянтча болуп калды. Иш-чара Кыргызстандын инвестиция тартуу жана бизнести өнүктүрүү үчүн зор потенциалы бар экенин көрсөттү.