Жарыяланган
2025-10-04, 19:00Евразия экономикалык биримдигинин өлкөлөрү кирешенин өсүү темпи боюнча рекорддук көрсөткүчтөрдү билдиришүүдө, бирок резиденттердин сатып алуу жөндөмдүүлүгү канчалык реалдуу? Кыргызстан кызыктуу динамикасын көрсөтүүдө – айлыктар өсүп жатат, бирок жашоонун сапаты өзгөрдүбү?
Евразиялык экономикалык комиссиянын акыркы маалыматы боюнча, 2024-жылы ЕАЭБде орточо айлык номиналдык эмгек акы 734 долларды түзгөн. Биримдиктин алкагында өлкөлөр боюнча сумма олуттуу: Орусияда эң көп дегенде 951 доллардан Кыргызстанда эң аз 429 долларга чейин. Рейтингде 858 доллар менен Казакстан экинчи орунду алса, Армения (731 доллар) жана Беларусь (701 доллар) экинчи орунда.
Номиналдуу эмгек акынын өсүшү тууралуу айтсак, Беларусь (+19,4%) жана Орусия (+18,3%) алдыда. Кыргызстан ишенимдүү, бирок кыйла жөнөкөй өсүштү көрсөттү - жылына +12,7%.
Анын реалдуу өлчөмү (инфляцияны эсепке алуу менен эсептелген) дагы Беларуста жана Россияда эң көп, тиешелүүлүгүнө жараша 13% жана 9,1%га өскөн. Кыргызстанда сумма 7,3%га өстү – Россия менен Беларусияга караганда аз, бирок өсүү 6,1%ды түзгөн Арменияга караганда жогору, Казакстанда – 2,7% гана.
Андан тышкары, Арменияда эмгек акы эң көп каржы жана камсыздандыруу секторунда, 18,2%га, Беларуста – кызматтардын башка түрлөрүн көрсөтүүдө – 18%га, Казакстанда – маалымат жана байланыш тармагында – 19,4%га, Кыргызстанда – дүң жана чекене соода тармагында – 26%га, Россияда – кызматтын башка түрлөрүн көрсөтүүдө – 17%га жогорулаган.
ЕАЭБдин бардык өлкөлөрүнө тиешелүү болгон эң жогорку маяна каржы жана камсыздандыруу секторунда 871 доллардан (Кыргызстанда) 2 миң 305 долларга чейин (Арменияда) төлөнөт; маалымат жана байланыш Кыргызстанда 776 доллардан Арменияда 2 миң 195 долларга чейин; тоо-кен тармагында Кыргызстанда 737 доллардан Россияда 1 миң 683 долларга чейин.
Өлкөлөрдөгү орточо эмгек акы борбор шаарлардагыдан бир топ айырмаланарын белгилей кетүү маанилүү. Алсак, Ереванда орточо эмгек акы республикалык орточо көрсөткүчтөн 14,6% жогору, Минскте – 34,7%, Астанада – 32,2%, Бишкекте – 23,1%, ал эми эң чоң ажырым Москвада – 84,4%.
Бирок жогорку эмгек акы дайыма эле жогорку жашоо деңгээлин билдирбейт. Орточо айлык акысы төмөн өлкөлөрдө алардын сатып алуу жөндөмдүүлүгү күтүлгөндөн жогору экени көп кездешет. Муну көрүү үчүн айлыктын көлөмүнө эмес, аны менен канча товар, продукция сатып алса болорун карап көрүү керек.
Беш негизги азыктан турган себетти салыштырып көрөлү: уй эти, тоок жумурткасы, сүт, кант жана жогорку сорттогу буудай уну.
Кыргызстан ЕАЭБде эң жогорку көрсөткүчкө ээ эмес.
Орусиянын жараны өз маянасына сүттү 2,6 эсе, кантты дээрлик 3 эсе, унду 3,2 эсе көп сатып алат.
Арменияда орточо эмгек акы Белоруссияга караганда 4,28% жогору экендигине карабастан, белорустар жогоруда аталган товарлардын бардыгын көбүрөөк сатып ала алышат. Алтургай, белорустардан орточо 22,4% көп айлык алган казакстандыктар да айлык акысына уй этин 60 килограммга, сүттү 164 литрге, унду 607 килограммга аз ала алышат.
Кызыгы, Армения менен Кыргызстандын ортосундагы орточо айлык акынын чоң ажырымы менен (армяндар 1,7 эсе көп алышат) кыргызстандыктар эң аз 14 килограмм уй этин жана 45 даана тоок жумурткасын ала алышат. Ал эми тирүү балык (19 килограмм), сары май (1,6 эсе), гречка (1,64 эсе) жана нан (1,3 эсе) сыяктуу азык-түлүк куржунубузга кирбеген кээ бир товарларды кыргызстандыктар армяндарга караганда айлык акысына көбүрөөк сатып ала алышат.
2024-жылы кыргызстандыктардын сатып алуу жөндөмдүүлүгү 2023-жылга салыштырмалуу өстү:
Уй эти бир килограммга бир аз азайганына карабастан, жалпы абал жакшырууда. Ал эми 2022-жылга салыштыра турган болсок, өсүш мындан да чоң: уй эти 15 кг, жумуртка 99 даана, сүт 116 литр, кумшекер 245 килограмм, ун 169 килограммга көбөйгөн.
Муну менен жалаң гана эмгек акынын өсүшү жөнүндө эмес, сатып алуу жөндөмдүүлүгүн жогорулатуу тууралуу да айтууга болот. Ал эми ЕАЭБдеги коңшуларыбыз менен ажырым сакталып турганына карабастан, негизги тенденция ачык эле көрүнүп турат: расмий статистика боюнча жашоонун сапаты жакшырып баратат.
