2024-жылдын аягында Кыргызстанда айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу мыйзам кабыл алынып, учурда бул мыйзам президенттин кол коюушун күтүп жатат. Маалыматка ылайык, жаңы жоболор бизнеске терс таасирин тийгизип, салык жүгүн жана көзөмөлдү күчөтүшү мүмкүн экендиги айтылууда. 

Биринчи вице-премьер-министр Данияр Амангелдиев “Акчабарга” берген маегинде тоскоолдуктар тууралуу эмес, тескерисинче, өлкөдө бизнес жүргүзүүнү жеңилдеткен өзгөртүүлөр тууралуу айтып берди. 

Документке ылайык, түзөтүүлөр Салык кодексинин 8 кодексине, 7 мыйзамына жана 161 беренесине таасирин тийгизет. Негизги өзгөрүүлөрдүн бири жеке адамдар үчүн жалпы декларацияны жокко чыгаруу болду. Алгач 2025-жылдан тарта ар бир жаран кирешесин декларациялоосу керек болсо, эми бул милдет салыктык жеңилдиктерди пайдаланууну каалагандар үчүн гана калат. 

“Биз башында салыктык башкарууну жөнөкөйлөтүү принцибин койгонбуз, жалпы декларацияны алып салуу жарандарга бюрократиялык жүктү азайтуу кадамдарынын бири”, - деп белгиледи Данияр Амангелдиев.

Ошондой эле таксисттерге жана курьерлерге 1% киреше салыгынын бирдиктүү ставкасы белгиленген. Бул салык “Яндекс.Такси” болобу же курьердик кызмат болобу платформадагы ар бир буйрутмадан автоматтык түрдө кармалат. Бийликтин айтымында, мындай механизм салык салуунун ачык-айкындуулугун камсыз кылып, экономиканын бул сегментин көмүскөдөн чыгарат.

“Учурда көптөгөн айдоочулар бейрасмий иштешет, платформа ортомчу катары гана иш алып барат. Биз бул боштукту жоюп, салык системасын ачык-айкын кылып жатабыз”, - деп түшүндүрдү министрдин орун басары.

Дагы бир өзгөртүү - нөлдүк отчетторду жоюу. Эгерде салык төлөөчүнүн отчеттук мезгил үчүн милдеттенмелери жок болсо, анда андан ары бланктык декларацияны тапшыруу талап кылынбайт, бул бизнести ашыкча бюрократиядан куткарат. 

Жашыл демилгелерди колдоонун алкагында макулатура жана металл сыныктарын сатуу киреше салыгынан бошотулган. Бул таштандыларды кайра иштетүүчү ишканаларды жана экологиялык жоопкерчиликтүү бизнести өнүктүрүүгө түрткү бериши керек. 

“Биз таштандыларды кайра иштетүү экономикалык жактан пайдалуу болушун каалайбыз. Салыктан бошотуу инвесторлор үчүн стимул болот", - деп баса белгиледи Данияр Амангелдиев.

Жергиликтүү айыл чарба өндүрүүчүлөрүн колдоо максатында салыктык жеңилдиктер каралган. Мисалы, чекене соода түйүндөрү ата мекендик айыл чарба продукцияларын сатууда КНС төлөөдөн бошотулат, бул фермерлерге продукцияны ири чекене сатуучуларга жеңилдетилген шарттарда сатууга мүмкүндүк берет. 

“Ири тармактар кошумча нарк салыгы боюнча кыйынчылыктардан улам импорттук товарларга артыкчылык берери анык. Эми ата мекендик дыйкандар алар менен бирдей шартта атаандаша алышат”, - деп белгиледи Амангелдиев. 

Кошумчалай кетсек, Кыргызстанда чогултулган унаалардын ээлери алгачкы каттоо акысын төлөөдөн бошотулган. Муну менен өкмөт кытайлык өнөктөштөрдүн колдоосу менен акыркы жылдары жигердүү өнүгүп келе жаткан ата мекендик авто өнөр жайын өнүктүрүүгө түрткү берет.

Курулуш сектору үчүн бирдиктүү салык киргизилүүдө, анын ставкасы накталай төлөмдөр үчүн 6% жана накталай эмес төлөмдөр үчүн 4% болот. Жаңы тартип 2025-жылдын 1-июлунан тартып күчүнө кирет жана курулуш компанияларына салык жүгүн жөнөкөйлөштүрүлгөн тартипте эсепке алууга мүмкүндүк берет.

“Биз бул маселени куруучулар менен талкууладык. Алар бул вариант азыркы системага караганда ыңгайлуу жана ачык экенине макул”, - дейт ал.

Жеңилдиктерден тышкары, жаңы мыйзам иштин айрым түрлөрүнө көзөмөлдү күчөтөт. Тактап айтканда, акциздик маркалары жок акциздик товарларды жүгүртүү үчүн айыптар эки эсеге көбөйтүлдү. Үчүнчү жактарга катталган төлөм системаларын пайдалануу үчүн да административдик жаза чаралары киргизилген.

Мындан тышкары, мыйзамда автоунааларды реэкспорттоодо алдамчылык схемалардын курмандыгы болгон жарандарга салык мунапысы каралган. Эгер унаа бир жыл ичинде алынып келинип сатылса, ээлери мындан ары киреше салыгын төлөбөйт.

“Бизге абийирсиз сатуучулардын курмандыгы болгон жарандардан көптөгөн кайрылуулар түшкөн. Биз алардын салыктык милдеттенмелерин алып салуу адилеттүү болот деп чечтик”, - деп түшүндүрдү министрлер кабинетинин орун басары.

Салык кодексине киргизилген өзгөртүүлөр карама-каршылыктарды жаратты. Алардын көбү бизнести кыйындатары айтылууда. Бирок Данияр Амангелдиевдин айтымында, документте бюрократиялык жол-жоболорду кыскартуу жана ишкерлер үчүн жагымдуу шарттарды түзүү чаралары камтылган.