Акыркы сутка ичинде Кыргызстанда евронун курсу 3,49%га жогорулап, бардык валюталар арасындагы эң кескин секирик болду. Мунун себеби Европанын акча-кредит саясатында гана эмес, геоэкономикалык өзгөрүүлөрдө да жатат: АКШ жаңы импорттук пошлиналарды киргизди, Кытай экспортту Европага багыттоодо, эсептешүүлөрдү евро менен талап кылуу барган сайын көбөйүүдө. Кыргызстан бул процесстердин кесилишинде, потенциалдуу пайдалары менен ошондой эле туруксуздуктун жогорку деңгээлинде турат.

Бул соода конфронтациясынын биринчи таасири кыргыз элине эбак эле тийген. Алсак, Улуттук банктын 12-апрелге карата жаңыланган курсуна ылайык, сом өнөктөш өлкөлөрдүн бардык негизги валюталарына карата алсызданды. Эң байкалган өзгөрүү евронун курсунун 96,5186 сомдон 99,8898 сомго чейин көтөрүлүшү болду. Бир күндө 3,49% өсүш. Бул бардык валюта жуптарындагы эң чоң өзгөрүү.

Экономист Искендер Шаршеевдин айтымында, мындай динамика ички факторлор менен эмес, эл аралык соодадагы глобалдык өзгөрүүлөр жана логистикалык агымдардын өзгөрүшү менен байланыштуу.

Кытай векторун өзгөрттү — Европа евро эсептешүүлөрдү талап кылууда

АКШ менен Кытайдын ортосундагы тарифтердин жана соода чектөөлөрүнүн шартында, Трамп тизмедеги көпчүлүк өлкөлөргө пошлинаны 90 күнгө токтотту, бирок Кытай үчүн аларды 54%дан 145% га чейин көтөрдү, ал эми Кытай америкалык товарларга пошлинаны 125% га көтөрүү менен жооп берди. Натыйжада дүйнөнүн эң ири эки экономикасынын ортосундагы сооданын көлөмү азаюуда.

Мындай шарттарда Кытай өзүнүн товарларын жагымдуу арзандатуу менен сунуштап, Европага экспорттук агымдарды жигердүү түрдө өзгөртө баштады. Бирок европалык өнөктөштөр эсептешүүлөрдү евро менен жүргүзүүнү талап кылууда, бул европалык валютага суроо-талапты күчөтүүдө.

"Кытай көп жылдар бою юандын курсун кармап келет – бул ата мекендик өндүрүштү стимулдап, экспортту мүмкүн болушунча атаандаштыкка жөндөмдүү кылат. Натыйжада, кытай товарлары дүйнө жүзүндөгү рынокторду ийгиликтүү ээлеп жатат. Азыр АКШ анча жеткиликтүү эмес рынокко айланып жаткандыктан, Европа алдыңкы планга чыгып жатат - аны менен бирге евронун ролу өсүп жатат", - деп түшүндүрдү эксперт.

Финансы рыноктору алдын ала реакция кылат

Анын айтымында, дүйнөлүк биржалар евронун баасына Кытайдын Европага экспорттук жеткирүүлөрүнүн өсүшүн күткөн, бул валюта жуптарындагы курстарга, анын ичинде форекс базарларындагы курстарга да таасирин тийгизген.

"Кытай, Өзбекстан, Грузия жана башка өлкөлөр аркылуу логистикалык экспансия боюнча күтүүлөр еврого кошумча түрткү берет. Соода агымы бул багыттар боюнча жүрүшү мүмкүн жана бул европалык валютага гана эмес, транзиттик өлкөлөрдүн, анын ичинде Кыргызстандын экономикасына да оң таасирин тийгизет", - деп кошумчалады Шаршеев.

Кыргызстан: пайда жана тобокелдиктер

Эксперт азыркы кырдаал Кыргызстан үчүн жаңы экспорттук мүмкүнчүлүктөрдү ачып, ошондой эле кээ бир импорттук товарлардын баасын төмөндөтүшү мүмкүн экенин, өзгөчө жаңы логистикалык коридорлорду жана чийки зат менен камсыз кылууну түзүүдөгү жагдайды баса белгилейт.

Бирок тенденциянын туруктуулугуна ашыкча ишенбөөнү эскертет.

"Дүйнөлүк экономикалык саясат өтө туруксуз. Качан болбосун, мисалы, АКШ тарифтерди алып салышы мүмкүн, андан кийин соода агымы кайра артка жылышы мүмкүн. Туруксуздук жогору болуп, трейдерлер андан киреше табат, инсайдердик маалыматтардан да, алып-сатарлык секириктерден да. "Негизи бул жаңы стабилдүүлүк – туруксуздук”, - деп сөзүн жыйынтыктады Искендер Шаршеев.