Фишинг - бул колдонуучунун логини, сыр сөзү сыяктуу купуя маалыматтарын уурдоону көздөгөн интернет алдамчылыктын бир түрү. Популярдуу бренддердин, банктардын ж.б. кызматтардын атынан массалык түрдө email же социалдык медиалардан жеке кат жөнөтүү аркылуу жүргүзүлөт.

Фишингден кантип коргонуу керек?

Баардык гаджеттерге – компьютерге, ноутбукка, планшетке жана смартфонго антивирус орнотуу керек. Жакшы антивирус пакети спам жана фишинг каттарынан коргойт. Ал өзү шектүү каттарды тааныйт.

Кошумчалай кетсек, антивирус картанын маалыматтарын уурдаган, онлайн жана мобилдик банкингдерге кирүү мүмкүнчүлүгүн алган, SMS жана жашыруун коддору бар push билдирүүлөрдү кармаган программалардан коргойт. Бул фишингден да кооптуу – эсебиңиздеги бардык акча уурдалышы ыктымал, сиз бул тууралуу билбей да калышыңыз мүмкүн. Коргоо системасын үзгүлтүксүз жаңыртып туруу маанилүү. Кибер чабуулчулар күн сайын жаңы вирустарды жана фишинг ыкмаларын ойлоп табышат.

Алдамчылар чыныгы онлайн дүкөндүн, банктын же башка мыйзамдуу уюмдун дарегине окшош электрондук почталарды ачышат. Мисалы, “Супершоп” дүкөнүнүн чыныгы дарегинин ордуна mail@supershop.ru mail@supershop.ru колдонушат.

Кээде шылуундар окшош дарек менен убара болушпайт, анткени ал көп учурда колдонуучунун көздөрүнөн жашырылган. Алдамчылар жөн гана дүкөндүн атын жөнөтүүчүнүн аты катары көрсөтүшөт, алуучу ошону көрөт. Алмаштырууну текшерүү оңой, бирок мындай деталдарга баары эле көңүл бура бербейт.

Алдамчылар адамдарды фишинг сайттарына электрондук почта аркылуу гана эмес, мессенджерлер жана социалдык тармактар ​​аркылуу да азгырышат.  Мисалы, шилтемеге кирүүнү сунуш кылган досуңуздан билдирүү алышыңыз мүмкүн. Мунун себеби, досуңуздун аккаунту хакерлерге өтүп кетиши мүмкүн.  

Кээде кылмышкерлер башка бирөөнү туураганга аракет кылбайт. Тескерисинче, алар өздөрүнүн бизнес долбоорун ишке ашырышат. Жана алар кепилденген утуш менен викториналарды, акы төлөнүүчү сурамжылоолорду же чоңдор үчүн видеолорду жөнөтүп жаткандай көрүнүштү жаратышат.

Алар каттын же билдирүүнүн текстине шилтемени кошот, ал убада кылынган викториналардын жана видеолордун ордуна фишинг сайтына алып барат. Бул колдонуучулардын жеке жана төлөм маалыматын чогултуу үчүн атайын түзүлгөн. Кээ бир учурларда, сиз шилтемени басканда, түзмөгүңүздөн маалыматтарды уурдаган вирус жүктөлүп алынат.

Шылуундардын торуна кантип түшүп калбоо керек?

Ар дайым кат келген даректи кылдаттык менен текшериңиз. Эгерде ал дүкөндүн, банктын, авиакомпаниянын же башка реалдуу уюмдун дарегинен бир белги менен айырмаланса, мындай катты ачууга да болбойт. Эгерде дарек сизге такыр тааныш болбосо жана сиз жаңы алуучулардан билдирүүлөрдү күтпөсөңүз, анда аны коопсуз өчүрө аласыз.

Катты ачканда анын кантип жазылганына жана форматына көңүл буруңуз. Орфографиялык каталар жана адаттан тыш дизайн жасалма электрондук почтанын ачык белгиси болуп саналат. Бирок жакында эле шылуундар белгилүү компаниялардын корпоративдик стилин так кайталаганды үйрөнүштү. Андыктан баары идеалдуу көрүнсө дагы, этият болушуңуз керек. Эгер досуңуз же таанышыңыз сизге түшүнүксүз шилтеме жөнөтсө, кайра чалып, бул билдирүү анык экенин текшериңиз. 

Сайтка киргенде эмнени текшерүү керек?

Дарек. Банктардын, мамлекеттик органдардын, интернет-дүкөндөрдүн жана башка онлайн кызматтардын даректерин сактап коюуңуз. Даректи кол менен киргизсеңиз болот, бирок этият болушуңуз керек. Кээде бир тамгадагы ката сизди фишинг сайтына алып барат. Ар дайым браузериңиздин дарек тилкесин текшериңиз. Кээде сиз билген порталдын бир барагынан экинчисине өткөндө да фишинг сайтына түшүп калышы мүмкүн.

Туташуу коопсуздугу. Эгер сиз жеке маалыматты же картанын реквизиттерин киргизүүнү же сайт аркылуу сатып алууну кааласаңыз, анда анын дарегинин алдында https жана жабык кулпу болушу керек. s тамгасы жана жабык кулпу байланыштын коопсуз экенин билдирет: сайтка маалыматтарды киргизгенде, ал автоматтык түрдө шифрленет жана аны кармап калуу мүмкүн эмес. Коопсуз туташуу - бул милдеттүү талап, бирок жетиштүү эмес. Хакерлер мындай сайтка кошулуп, маалыматыңызды таба алышпайт. Бирок бул сайттын өзү мыйзамга баш ийген компания тарабынан түзүлгөн деген кепилдик эмес.  

Дизайн. Шылуундар купуя маалыматтарды чогултуу үчүн жөнөкөй максат менен онлайн ресурстарды түзүшөт. Ошондуктан, көпчүлүк учурларда, алар сайттын түзүмүн жана дизайнын ашыкча ойлонушпайт. 
Бирок шылуундардын чоң амбициялары бар болсо, алар белгилүү уюмдун интернет-ресурсту так кайталаган веб-сайтты түзүүгө каражат салат. 

Эмнени эске алуу керек?

Банктын жашыруун коддорун эч кимге айтпаңыз - SMS-билдирүүлөрдүн транзакциянын реквизиттерине дал келерин текшериңиз. Эгер баары туура болсо, кодду төлөм барагындагы атайын талаага киргизиңиз. Болбосо, банкка чалыңыз.

Бардык төлөм системаларынын коопсуз шлюздары бар. Төлөм барагынан алардын логотиптерин издеңиз: Visa Secure, MasterCard SecureCode жана Mir Accept. Мындан тышкары, логотиптер төлөм системасынын сайттарына алып баруучу активдүү шилтемелер болушу керек. Алдамчылардын баракчаларында бул логотиптер жөн гана сүрөттөр болушу мүмкүн. 

Интернет аркылуу онлайн сатып алуулар жана кызматтар үчүн төлөө үчүн өзүнчө карта болгону жакшы. Ал картага онлайн соода жасоодон мурун жана керектүү сумманы гана которуу керек. 

Кээ бир банктар жана электрондук төлөм системалары (электрондук капчыктар) виртуалдык карталарды сунушташат - аларда реквизиттер бар, бирок алар пластикалык түрдө жок. Кээде сиз бир гана онлайн сатып алуу үчүн жарактуу виртуалдык карталарды түзө аласыз.