Жогорку Кеңеште турак жай кыймылсыз мүлктү сатууга кошумча нарк салыгын киргизүү боюнча мыйзам долбоору кызуу талкууланууда. Бул депутаттардын, курулуш тармагынын өкүлдөрүнүн жана талдоочуулардын кайчы пикирлерин жаратууда. Буга чейин курулуш компаниялары үч жылдык кошумча нарк салыгын төлөбөй келсе, эми аларга 12% салык салуу сунушталды.  

25-ноябрда Жогорку Кеңештин Бюджет, экономикалык жана фискалдык саясат боюнча комитетинин жыйынында депутат Айбек Алтынбеков аймактар үчүн салык жеңилдиктерин калтырып, ал эми кошумча нарк салыгын Бишкек жана Ош шаарындагы курулуштарга гана киргизүүнү сунуштады. Анын айтымында, бул кичи шаарларды өнүктүрүүгө дем берип, алардын экономикалык потенциалын бекемдөөгө көмөктөшөт.

“Кант, Кара-Балта, Нарын, Талас жана башка шаарлар өзгөчө колдоого муктаж. Аймактарда арзан турак жай курууга шарт түзүү керек. Курулуш компанияларын бул аймактарда иштөөгө кызыктыруу үчүн аларды кошумча нарк салыгынан бошотуу зарыл”, - деди Алтынбеков.

Айрым эл өкүлдөрү кошумча нарк салыгын киргизүү, калктын калың катмары үчүн оор экенин айтып, бул турак үйлөрдүн баасынын бир топ кымбатташына жол ачарын билдиришти.

Депутат Шарапаткан Мажитова Кыргызстанда батирлердин баасы кээде Европадагыдай экенин, салыктын киргизилиши сөзсүз түрдө чарчы метрдин кымбатташына алып келерин белгиледи. Анын айтымында, бул өзгөчө жаштар үчүн турак жай жеткиликтүүлүгү көйгөйүн курчутат.

Анын пикирин Элдар Абакиров да колдоп, так эсептөөлөрдү келтирди. Абакиров эгер азыр турак жайдын бир чарчы метри 1000 доллар болсо, анда КНСти эске алганда анын баасы 1120 долларга чейин көтөрүлөрүн, баа 560 долларга чейин жогорулай турганын кошумчалады. 

“Учурда жаштарга турак жай сатып алуу оор, ал эми баанын көтөрүлүшү менен турак жайлуу болуш дагы да реалдуу эмес”, - деп эскертти Абакиров.

“Бизнес Эксперт” компаниясынын ээси жана директору Илья Ниренберг “Акчабар” менен болгон маегинде да баштапкы турак жайдын баасынын жогорулашын алдын ала айткан. Бирок ал өсүш чарчы метрине 50 доллардан башталат деп эсептейт, анын айтымында, бул сөзсүз түрдө экинчи кыймылсыз мүлк рыногуна таасирин тийгизет.

“КНСти киргизүү, албетте, куруучу тараптын турак жайдын акыркы баасын жогорулатышына шарт түзөт. Бирок, рыноктун суроо-талабы туруктуу болгондуктан, курулуштун көлөмү олуттуу азаят деп күтпөйм. Анын ордуна табигый тазалоо болот: натыйжасы азыраак болгон курулуш компаниялары жана бухгалтердик эсептин жаңы талаптарына туруштук бере албагандар рыноктон кетишет. Чынында эле, салык жүгүнөн тышкары, КНС анын компетенттүү башкаруусу үчүн олуттуу административдик чыгымдарды да камтыйт”, - деп белгиледи Ниренберг.

Экономика министрлиги “Акчабарга” турак жайларды сатууга кошумча нарк салыгын киргизүү боюнча мыйзам долбооруна комментарий берип, бул чара бюджеттин туруктуу кирешесин камсыздоо үчүн кеңири салык реформасынын бир бөлүгү экенин айтты. Акыркы үч жылда курулуш компанияларын КНСтен бошотуу, учурда тез өнүгүп жаткан тармакты колдоонун убактылуу чарасы болгон. Министрлик биринчи жана экинчи кыймылсыз мүлк рынокторунун ортосундагы тең салмактуулукту жоюу үчүн бирдей салык шарттары маанилүү экенин баса белгиледи.

“Жалпы салык режиминде иштеген компаниялар КНСти камтыган товарларды, курулуш материалдарын жана подряддык кызматтарды сатып алышат. Андан кийин бул КНС эсепке алынат. Курулуш компаниялары үчүн даяр батирлерди сатууда кошумча нарк салыгын киргизүү ушундай болот. Бул сатуунун бүткүл суммасына 12% КНС төлөөнүн ордуна, алар чындыгында чегерилген жана төлөнгөн КНСтин ортосундагы айырманы гана төлөшөт дегенди билдирет”, - деди “Акчабарга” Экономика министрлиги. 

Ошентип, министрликтин маалыматына ылайык, турак жайдын баасы туура 12%га кымбаттайт (автордук эскертүү - депутаттардын эсеби боюнча) деген көз караш туура эмес. 

“Баалардын өсүшүнүн деңгээли конкреттүү компанияга жана анын чыгымдарынын структурасына жараша болот. Орточо алганда, төлөнгөн жана чегерилген КНСтин ортосундагы айырма 1,5-2% түзөт. Курулуш компанияларында ал бир аз жогору болушу мүмкүн, бирок 12%га жетпейт. Натыйжада батирлердин баасы бир нече пайызга гана кымбаттайт”, - деп эсептейт министрлик. 

Экономика министрлиги баалардын өсүшү курулуш рыногундагы жогорку атаандаштыкка байланыштуу экенин, министрлик куруучу компанияларды чарчы метрдин баасын жогорулатуунун ордуна чыгымдарды оптималдаштыруунун жолдорун издөөгө үндөйт.

“Мамлекеттик ипотекалык компания турак жай шарттарын жакшыртууга чыныгы муктаж жарандар үчүн социалдык турак жайларды жигердүү курууда. МИКтин маалыматы боюнча, бүгүнкү күндө 38 миңге жакын жаран арыз тапшырса, алардын 32 миңине батирлер курулууда. Жакынкы жылдары социалдык турак жайларды куруунун көлөмүн көбөйтүү пландалууда. Бул калктын аярлуу катмарына жеңилдетилген шарттарда батирлерди алууга мүмкүндүк берет”, - деп кошумчалады министрлик.

Экономика министрлиги өлкөдөгү курулуш компанияларын жалпы режимден бирдиктүү салыкка өткөрүү боюнча мамлекет тарабынан салык саясаты боюнча бир топ иштер жасалып жатканын билдирди. Бирдиктүү салык кирешеден гана төлөнөт жана үч салыктын ордуна төлөнөт.

Булар КНС, киреше салыгы жана сатуу салыгы. Башкача айтканда, бизнес жүргүзүүнү жөнөкөйлөштүрүү жана ошого жараша бул үч салык боюнча кандайдыр бир мыйзам бузуу коркунучу азыраак. Буга байланыштуу сунушталып жаткан өзгөртүүлөр да өлкөдөгү компанияларды бирдиктүү салыкка өтүүгө түрткү берет.

“Айта кетсек, учурда курулуш тармагынын өкүлдөрү менен бир топ иштер жүрүп жатат. Биз азыр парламентте КНС боюнча да, бирдиктүү салыкка өтүү боюнча да компромисстик чечимге келебиз деп талкууладык. Ушуга байланыштуу Министрлер кабинети компромисстик варианттарды талкуулоого даяр экендигин жана албетте, экинчи окууда Жогорку Кеңштин да, курулуш тармагынын да сунуштарын эске алуу менен мыйзам долбоорун биротоло иштеп чыга тургандыгыбызды белгилейбиз”, - дейт министрлик. 

Ошондой эле, кошумча салык социалдык программаларды жана инфраструктуралык долбоорлорду каржылай турганы, бул курулуш тармагы үчүн да пайдалуу болоору айтылды.

Аймактарда курулушту стимулдаштыруу боюнча дифференцияланган мамиле боюнча сунуштарга өзгөчө көңүл бурулат. Экономика министрлиги аймактарды өнүктүрүүнү колдоо максатында кичи шаарлар жана айылдар үчүн жеңилдиктерди калтыруу мүмкүнчүлүгүн кароого даяр.

Ошол эле учурда, мекеме салыкты узак мөөнөттүү чара катары киргизүү зарылдыгын талап кылууда.

“Бул өзгөртүүлөр ири долбоорлорду, анын ичинде инфраструктуралык демилгелерди ишке ашыруу үчүн туруктуу финансылык базаны түзөт, бул бүтүндөй экономикага оң таасирин тийгизет”, - деп баса белгиледи министрлик.