Улуттук банк мобилдик тиркемелер аркылуу сом менен акча которууда комиссиялык төлөмдү убактылуу токтотту. Бул накталай эмес төлөмдөрдүн көлөмүн көбөйтүү аракети эле эмес, санариптик экономиканы өнүктүрүү жана жарандардын каржы системасына ишенимин бекемдөө боюнча стратегия.

Улуттук банктын жетекчиси Мелис Тургунбаев бул чечим банк тармагына кандай таасир этээрин жана жарандарга кандай пайда алып келерин “Акчабарга” берген эксклюзивдүү маегинде айтып берди.

— Мелис Жусупжанович, эмне үчүн Улуттук банк өлкө ичинде улуттук валютадагы акча которуулар үчүн комиссиялык төлөмдү алып салуу чечимин кабыл алды?

Бул каржылык кызматтарды бардыгы үчүн жеткиликтүү кылуу жана санариптик банкинг кызматына өтүүнү тездетүү зарылчылыгы менен байланыштуу. Мындай чечим адамдардын накталай эмес төлөмдөрдү жигердүү колдонуусуна багытталат. Бул Улуттук банк үчүн артыкчылыктуу жана өлкөнүн экономикалык өнүгүүсү үчүн маанилүү.

Тажрыйба көрсөткөндөй, банктар ортосундагы акча которуулар үчүн комиссиялык төлөмдүн жогору болушу көпчүлүк үчүн, өзгөчө кирешеси аз адамдар жана алыскы райондордун тургундары үчүн жеткиликтүү болбой келген. Натыйжада, каржы тармагына санариптик технологияларды киргизүү жана жайылтуу аракеттеринин натыйжалуулугу төмөндөйт. Комиссиялык төлөмдү убактылуу алып салуу жарандардын каржылык жүгүн азайтып, алардын банктарга болгон ишенимин бекемдейт жана мобилдик тиркемелерди көп колдонууга түрткү берет.

Улуттук банк дүйнөлүк тажрыйбаны жана дүйнөлүк тенденцияларды эске алат. Көп өлкөлөрдө банктар жаңы моделдерге өтүүдө, мында ар бир банк үчүн демейки комиссиялардын ордуна узак мөөнөттүү пайдага, башкача айтканда кардар базасынын өсүшүнө жана транзакциялардын көлөмүнө басым жасалат.

— Банк сектору муну кандай кабыл алды?

Бул коммерциялык банктар үчүн күтүүсүз болгон жок, анткени жөнгө салуучу рыноктун катышуучулары, анын ичинде коммерциялык банктар жана төлөм уюмдары менен буга чейин көп талкууларды өткөргөн. Бул процесс жөнгө салуучу таасирди баалоону жана коомдук консультациялар аркылуу пикирлерди чогултууну камтыйт. Натыйжалар рыноктун катышуучуларынын басымдуу көпчүлүгү Улуттук банктын чечимин колдой турганын жана аны накталай эмес экономиканы өнүктүрүүгө карай маанилүү кадам катары бааларын көрсөттү.

Кээ бир банктар демилгени колго алып, токтом күчүнө кире электе эле которуулар боюнча комиссияларды өз алдынча жоюп салышканы кызык. Менимче, бул рыноктун жетилгендигин жана анын катышуучуларынын кардарлар менен иштөөгө жаңы ыкмаларды киргизүүгө даярдыгын тастыктайт.

— Банкирлердин эч кимиси нааразы болгон жокпу, анткени комиссия каржы институттарынын кирешесине байланыштуу?

— Албетте, комиссияларды жоюунун банктын кирешесине тийгизген таасирине байланыштуу кооптонуулар болду. Бирок Улуттук банк бул тобокелдиктерди эске алып, терең талдоо жүргүзгөн, бул демилге кардарларды тартуу жана кошумча кызматтарды өнүктүрүү үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачарын көрсөттү. Натыйжада, чечим коркунуч катары эмес, жаңы шарттарга көнүү жана атаандаштык артыкчылыктарды бекемдөө мүмкүнчүлүгү катары кабыл алынган.

— Комиссиялык төлөмдүн жоюлушу банк тармагынын кирешелүүлүгүнө канчалык таасир тийгизди?

— Биздин талдоого ылайык, трансферттерден түшкөн кирешенин үлүшү банктардын жалпы кирешесинин анча чоң эмес бөлүгүн түзөт. Кирешенин негизги булактары болуп кредиттик операциялар, активдерди башкаруу, башка кызмат көрсөтүүлөрдөн комиссиялык кирешелер жана валюталык операциялар саналат. Кошумчалай кетсек, которуулардан түшкөн кирешенин убактылуу азайышы транзакциялардын көлөмүнүн көбөйүшү жана кардар базасынын кеңейүүсү менен компенсацияланарын түшүнүү зарыл. Жаңы реалдуулукка ыңгайлашкан банктар аларга узак мөөнөттүү пайда алып келе турган кошумча кызматтарды бириктире алышат. Мисалы, кардарлардын мобилдик тиркемелерди активдүү колдонуусу эсепти башкаруу, кредиттөө жана инвестициялык продуктуларды камтыган санариптик кызматтардын экосистемасынын өнүгүшүнө түрткү болууда. Ошондой эле, комиссияларды жоюу банк тутумуна болгон ишенимди жогорулатууга жардам берет, бул атаандаштык рынокто өзгөчө маанилүү жана калктын финансылык сабаттуулугун жогорулатуу.

— Эмне үчүн комиссиялык төлөм убактылуу жоюлду?  

Бул кабыл алынган чечимдин натыйжалуулугун, ошондой эле жарандардын санариптик банкинг кызматтарын колдонууга тартуу деңгээлин баалоого мүмкүндүк берүүчү комплекстүү талдоо жана мониторинг жүргүзүү зарылчылыгы менен байланыштуу.  Кыргызстанда накталай эмес төлөмдөргө өтүү көптөгөн факторлорду: санариптик инфраструктуранын болушун, финансылык сабаттуулуктун деңгээлин, ошондой эле ар кандай социалдык топтордун жүрүм-турум өзгөчөлүктөрүн эске алууну талап кылат. Комиссияларды убактылуу жоюу демилгени текшерүүгө жана алынган маалыматтарга жараша алдыга умтулууга мүмкүндүк берет.

Улуттук банк бардык тараптардын банктардын, керектөөчүлөрдүн жана мамлекеттин кызыкчылыктарынын тең салмактуулугун сактоо зарылдыгын эске алат. Убактылуу токтотуу мөөнөтү аяктагандан кийин, ар тараптуу талдоо пландаштырылууда, анын жыйынтыгы кийинки кадамдарды аныктоого жардам берет.

— Улуттук банк калкты накталай эмес төлөмдөргө өткөрүү боюнча дагы кандай чараларды ишке ашырууну пландоодо?

Улуттук банк техникалык жана мыйзамдык демилгелерди камтыган накталай эмес төлөмдөрдү өнүктүрүү боюнча узак мөөнөттүү стратегияны ишке ашырууда. 2023-2027-жылдарга накталай эмес төлөмдөрдүн үлүшүн жогорулатуу боюнча мамлекеттик программанын алкагында бир катар багыттар боюнча иштер жүргүзүлүүдө. Бул инфраструктуралык өнүгүү - өзгөчө алыскы жана айыл аймактарында, ошондой эле QR коддор, мобилдик капчыктар жана контактсыз төлөм системалары сыяктуу заманбап технологияларды киргизүү каралган. Мындан тышкары, биз мамлекеттик кызматтарды накталай эмес формага өткөрүү, финансылык сабаттуулукту жогорулатуу жана бардык төлөмдөрдү санариптик мейкиндикте жүргүзүүгө даяр ишканалар үчүн салыктык жеңилдиктерди түзүү боюнча тынымсыз иштеп жатабыз. Бул чаралар калктын жана бизнестин накталай эмес төлөмдөргө массалык түрдө өтүүсү үчүн эң ыңгайлуу шарттарды түзүүгө мүмкүндүк берет, бул өз кезегинде экономиканын туруктуу өнүгүшүнө өбөлгө түзөт.